Kiedy przydatny jest dobowy pomiar moczu?

Badanie to wykonuje się w celach diagnostycznych, aby wykryć lub monitorować chorobę nerek, schorzenia metaboliczne (takie jak cukrzyca), zaburzenia kwasowo-zasadowe. Zalecane jest czasem przy podejrzeniu chorób tarczycy i przytarczyc, osteoporozie, a także w przypadku dializoterapii, żywienia pozajelitowego czy zaburzeń elektrolitowych lub związanych z gospodarką hormonów nadnerczowych.

Umów się na wizytę online do lekarza rodzinnego

Dobowa zbiórka moczu — jak się przygotować do badania?

Aby przeprowadzić dobową zbiórkę moczu, po pierwsze należy zaopatrzyć się w duży pojemnik z podziałką (tzw. słój z podziałką) do zbierania moczu, który dedykowany jest dobowej zbiórce moczu. Taki pojemnik dostępny jest w aptekach oraz sklepach medycznych. Oprócz pojemnika na dobową zbiórkę moczu należy również zaopatrzyć się w jednorazowy pojemnik na mocz, który będzie służył dostarczeniu do punktu pobrań próbki z zebranej całości. Jeśli dobowa zbiórka moczu odbywać się będzie na szpitalnym oddziale, to szpital zapewnia pojemniki i poinstruuje odnośnie do wykonania badania.

Czasami niektóre z oznaczanych parametrów wymagają, aby zastosować środek konserwujący. W takiej sytuacji środek konserwujący należy dodać do pojemnika, w którym to będzie się już znajdować porcja moczu rozpoczynająca zbiórkę. Jeśli środek konserwujący jest wymagany do przeprowadzenia dobowej zbiórki moczu to albo lekarz zlecający badanie, albo punkt pobrań, powinien udzielić informacji, gdzie taki środek można uzyskać.

Jak wykonać dobową zbiórkę moczu?

Dobową zbiórkę moczu należy rozpocząć w godzinach porannych i następnie kontynuować ją przez okres 24 godzin. Jest to równoznaczne z tym, że jeśli zbiórkę rozpoczęliśmy np. o godzinie 8:00, to zbiórka ta powinna zakończyć się dnia następnego również o godzinie 8.00. Ważne jest odnotowanie rozpoczęcia i zakończenia całej procedury.

W dniu rozpoczęcia zbiórki dobowej moczu, jego pierwszą poranną porcję należy oddać do toalety, a następnie każdą kolejną partię moczu przenieść w całości do przygotowanego dużego pojemnika na DZM. Zatem, de facto, zbiórka rozpoczyna się od drugiej porcji. Jeśli przez przypadek pominie się którąś z kolejnych porcji moczu, to niestety zbiórkę należy przerwać i rozpocząć ją od nowa. Ważne, by pojemnik na dobową zbiórkę moczu stał w chłodnym i zaciemnionym miejscu (najlepiej w lodówce). Po zakończeniu zbiórki, całość zebranego moczu należy dokładnie wymieszać, a potem odczytać z podziałki na pojemniku zebraną objętość. W następnej kolejności należy odlać próbkę w ilości 50-100 mililitrów wymieszanego moczu z pojemnika dedykowanego DZM do jednorazowego pojemnika na badanie moczu. 

W punkcie pobrań, oprócz dostarczonej próbki z dobowej zbiórki moczu, należy podać także odnotowane wcześniej informacje: objętość zebranego moczu, a także godziny rozpoczęcia i zakończenia zbiórki.

Dobowa zbiórka moczu — błędy i czynniki wpływające na dokładność badania

Jak w każdym wykonywanym badaniu istnieje ryzyko popełnienia błędu, który będzie wpływał na ostateczny wynik prowadzonej analizy. W przypadku dobowej zbiórki moczu do najczęstszych błędów, jakie są popełniane, zalicza się: 

• zapomnienie i niezgromadzenie porcji oddawanego moczu; 
• przekroczenie 24-godzinnego okresu zbiórki i przez to zebranie dodatkowej ilości moczu;
• omyłkowe wylanie części moczu z pojemnika do dobowej zbiórki moczu. 

Pacjenci zapominają także o tym, że pojemnik na dobową zbiórkę moczu powinien być przechowywany w temperaturze 2-8 stopni C przez cały okres zbiórki. Oprócz błędów związanych z przechowywaniem i zbieraniem moczu do DZM na wynik oznaczanych parametrów mają wpływ także produkty spożywcze, jakie pacjent przyjmuje w swojej codziennej diecie. Dlatego też przed planowanym badaniem należy wstrzymać się z piciem i jedzeniem np. kawy, herbaty, kakao, bananów czy cytrusów. Na wynik DZM ma także wpływ ostry stres, który nastąpił w dobie badania, ilość i jakość snu, intensywny wysiłek fizyczny czy niektóre z przyjmowanych leków. Przed rozpoczęciem DZM należy skonsultować się lekarzem w celu otrzymania informacji dotyczącym przygotowania, aby zminimalizować wpływ wspomnianych czynników na wynik badania. W czasie prowadzenia DZM nie należy spożywać alkoholu i palić wyrobów tytoniowych.

Dobowa zbiórka moczu — kiedy wykonać?

Wskazaniami do pomiaru dobowej zbiórki moczu są schorzenia nerek (kamica nerkowa, zespół Alporta), dializoterapia, nadciśnienie tętnicze, zawał serca, rak pęcherza, szpiczak mnogi, podejrzenie niedoboru witaminy D, zaburzenia hormonalne (hormony nadnerczy, przytarczyc, tarczycy) i zaburzenia elektrolitowe (np. wapń). Badanie wykonuje się też w przypadku chorób na tle metabolicznym (cukrzyca) czy zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej. Dobową zbiórkę moczu przeprowadza się również u kobiet w ciąży w celu oznaczenia u kobiet ciężarnych białka w DZM, przy podejrzeniu stanu przedrzucawkowego oraz rzucawki.

O tym, czy dobowa zbiórka moczu zostanie przeprowadzone, decyduje lekarz specjalista — najczęściej endokrynolog, nefrolog czy internista.

Pamiętaj, że wizytę u wybranego specjalisty z łatwością umówisz poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Białko w dobowej zbiórce moczu

W moczu, w warunkach prawidłowych powinny znajdować się jedynie śladowe ilości białka. Związane jest to z działaniem nerek, które są jak filtr zatrzymujący w organizmie większe cząsteczki, do których zaliczamy białka. Prawidłowa wartość białka w moczu wynosi do 150 mg/24 h. 

Podwyższony poziom białka w dobowej zbiórce moczu może wynikać z różnych chorób i stanów wywołanych przez m.in. nefropatię cukrzycową, chorobę nerek (kłębuszkowe zapalenie nerek, zespół nerczycowy), nadciśnienie tętnicze, toczeń rumieniowaty układowy, w rzucawce i stanie przedrzucawkowy oraz infekcjach dróg moczowych. Zwiększona ilość białka w moczu może także wynikać z ciężkiego wysiłku fizycznego lub odwodnienia, co nazywane jest przejściowym białkomoczem. W przypadku mikroalbuminurii (30–300 mg/24 h) możemy mieć do czynienia z wczesnym stadium uszkodzenia nerek, które przebiega jako powikłanie cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego. O białkomoczu klinicznym jest mowa wtedy, kiedy ilość białka w moczu przekracza wartość 300 mg/24 h, co sugeruje poważniejsze uszkodzenie nerek.

Ze względu na ilość białka wydalanego z moczem w ciągu doby wyróżniamy: 

• białkomocz umiarkowanie zwiększony (150-500 mg);
• białkomocz znacznie zwiększony (powyżej 500 mg).

Białkomocz w ciąży

Omawiając białkomocz, należy także wspomnieć o preeklampsji, czyli stanie przedrzucawkowym. Jest to sytuacja kliniczna, w której ciśnienie krwi stwierdzone po 20. tygodniu ciąży u kobiet z poprzednio prawidłowym ciśnieniem wynosi ≥140/90 mm Hg i u których występuje białkomocz (≥0,3 g białka w dobowej zbiórce moczu). Stan przedrzucawkowy jest poważnym powikłaniem ciąży, wymagający pilnego leczenie przez doświadczonego ginekologa.

Wapń w dobowej zbiórce moczu

Badanie poziomu wapnia poprzez DZM jest ważnym wskaźnikiem diagnostycznym, oceniającym gospodarkę wapniową organizmu oraz funkcjonowanie nerek i układu kostnego. Normy wapnia w dobowej zbiórce moczu zależą od laboratorium, ale najczęściej mieszczą się w zakresie 100,00-321,00 mg/dobę.

W przypadku przekroczenia górnej granicy normy mamy do czynienia z hiperkalciurią, za którą mogą odpowiadać takie stany jak nadczynność przytarczyc, osteoporoza, nadmiar witaminy D, kamica nerkowa, zespół nerczycowy, czy nadmiar wapnia i sodu w diecie. Za hipokalcurią, czyli obniżeniem poziomu wapnia w moczu poniżej normy, może stać niedoczynność przytarczyc, niedobór witaminy D, przewlekła choroba nerek, a także dieta uboga w wapń.

Bibliografia

1. Zalewska-Puchała, J., Majda, A., Nawalana, A. (2020). Dobowa zbiórka moczu, diureza godzinowa — wskazania i przeciwwskazania. Nursing PZWL. Dostępny na: https://nursing.com.pl/artykul/dobowa-zbiorka-moczu-diureza-godzinowa-wskazania-i-przeciwskazania-5f33a4cd643341036688c097. (Dostęp: 31.03.2025)
2. Corder, C.J., Rathi, B.M., Sharif, S., et al. (2024). 24-Hour Urinalysis. StatPearls. Dostępny na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482482/. (Dostęp: 31.03.2025)
3. 24-Hour Urine Test. Cleveland Clinic. Dostępny na: https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/24-hour-urine-test (Dostęp: 31.03.2025)
4. 24 hour urine collections. Dstępny na: https://www.esht.nhs.uk/wp-content/uploads/2017/06/0452.pdf. (Dostęp: 31.03.2025)
5. Bacz, A. (2017). Stan przedrzucawkowy i rzucawka. Medycyna Praktyczna. Dostępny na: https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/75579,stan-przedrzucawkowy-i-rzucawka. (Dostęp: 31.03.2025)
6. Wiercińska, M. (2024). Białko w moczu (białkomocz) – co oznacza, przyczyny. Medycyna Praktyczna. Dostępny na:
7. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/355367,bialko-w-moczu-bialkomocz-co-oznacza-przyczyny. (Dostęp: 31.03.2025)
8. Koźmińska, E (tłum.) (2009). Choroby nerek przebiegające z białkomoczem. Dostępny na:
9. https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/174/original/Strony_od_MpD_2010_05-9.pdf?1467896597. (Dostęp: 31.03.2025)
10. Kategorie wielkości albuminurii i białkomoczu oraz zależności między nimi (wg KDIGO 2012). Medycyna Praktyczna. Dostępny na: https://www.mp.pl/interna/table/B16.13.4-2.
11. Milart, J., Jobs, K., Jung, A. (2016). Hiperkalciuria idiopatyczna. Pediatr Med Rodz, 12 (1), s. 22–27. DOI: 10.15557/PiMR.2016.0002.
12. Swatkowski, A. (2009). Leczenie zachowawcze kamicy moczowej. Forum Nefrologiczne, 2, 3, s. 189–195.

Autor