Czym jest badanie ogólne moczu?

Głównym składnikiem moczu jest woda, która stanowi około 96% jego składu. Ponadto w moczu obecne są sole mineralne, mocznik oraz niewielkie ilości substancji odpowiedzialnych za barwę, zapach i smak. Badanie ogólne moczu polega na ocenie zebranej próbki moczu pod kątem jej cech fizycznych i biochemicznych, jak również występowania wszelakich komórek, wałeczków i kryształów. Obecność w moczu białka, czerwonych i białych krwinek, glukozy bądź bakterii świadczy o procesie chorobowym.

Dzięki ogólnemu badaniu moczu możliwa jest ocena pracy narządów układu moczowego, czyli nerek i nadnerczy oraz dróg moczowych. Uzyskane wyniki stanowią solidną podstawę do rozpoznania różnych schorzeń, także organów nienależących do układu moczowego. Z moczem wydalane są toksyny i metabolity, które świadczyć mogą o różnych schorzeniach. Badanie moczu powinno być zatem obowiązkowym elementem wstępnej diagnostyki. Skierowanie na to badanie możemy otrzymać od lekarza rodzinnego lub innego specjalisty. Zostało ono objęte finansowaniem Narodowego Funduszu Zdrowia, jest więc darmowe. Można je wykonać w każdym laboratorium analitycznym, także na własny koszt.

Jak pobrać próbkę do badania?

Do przeprowadzenia ogólnego badania moczu potrzebna jest poranna próbka moczu, pobrana podczas pierwszej mikcji. Wyniki z takiej próbki są najbardziej wiarygodne, ponieważ skład moczu nie został jeszcze zmieniony przez zjedzony posiłek i aktywność fizyczną, dodatkowo rano stężenie różnych składników w moczu jest najwyższe. Zaleca się, by pobierać mocz ze środkowego strumienia. Jak to zrobić? Pierwszą partię moczu należy oddać do sedesu, a dopiero następną do pojemnika. W pierwszym strumieniu moczu obecne są bakterie kolonizujące ujście cewki moczowej, ich obecność w próbce może znacząco wpłynąć na uzyskane wyniki.

Mocz należy zebrać do jałowego pojemnika, dostępnego w każdej aptece. Próbka musi trafić do laboratorium w ciągu dwóch godzin od pobrania. Jeżeli nie mamy takiej możliwości, próbkę można przechować przez kilka godzin w lodówce.

Przed pobraniem próbki moczu należy dokładnie umyć ręce i okolice ujścia cewki moczowej, aby nie zanieczyścić zebranego moczu bakteriami i innymi patogenami. Kobiety przed oddaniem moczu do badania powinny zwrócić uwagę na dzień cyklu. Zaleca się, by próbkę moczu do analizy oddawać na trzy dni przed i trzy dni po zakończonej miesiączce. Krew menstruacyjna w próbce moczu mogłaby zaburzyć wyniki badania.

Osoby przyjmujące leki powinny o tym fakcie poinformować lekarza. Możliwe, że zaleci on tymczasowe odstawienie leków przed pobraniem próbki do badania, aby zawarte w nich substancje czynne nie wpływały na uzyskane wyniki.

Badanie ogólne moczu - interpretacja wyników

Pobraną próbkę moczu poddaje się szczegółowej analizie, zwracając uwagę na kilka istotnych parametrów. Prawidłowy mocz ma odczyn (pH) kwaśny (pH od 4,8 do 7,4), ewentualnie obojętny (pH równe 7). Odczyn zasadowy może świadczyć np. o zakażeniu bakteryjnym dróg moczowych. Ważny jest również kolor pobranej próbki moczu. Mocz prawidłowy ma barwę żółtą i jest przejrzysty. Czerwone zabarwienie wskazuje na obecność erytrocytów (czerwone krwinki). Jeśli mocz jest mętny, mogą w nim być obecne kryształy lub leukocyty (białe krwinki).

W laboratorium analizuje się również gęstość względną moczu. Podwyższone wartości mogą świadczyć o odwodnieniu pacjenta lub obecności w próbce nieprawidłowych substancji. Jeżeli gęstość jest obniżona, może to być objaw niewydolności nerek.

W prawidłowym moczu nie stwierdza się obecności glukozy, białka, ciał ketonowych, bakterii i barwników żółciowych. Dopuszcza się minimalne ilości czerwonych krwinek (nie więcej niż trzy w polu widzenia), białych krwinek (do pięciu w polu widzenia) oraz wałeczków (pojedyncze wałeczki szkliste) i kryształów (pojedyncze).

Co wykrywa badanie ogólne moczu?

Choć badanie ogólne moczu to za mało, by postawić ostateczną diagnozę, może być pomocne w dalszym procesie diagnostycznym i nakierować lekarza, co może być przyczyną kłopotów zdrowotnych u pacjenta. Badanie to pozwala wykryć m.in.:

• bakterie w moczu - obecność bakterii w moczu jest charakterystycznym objawem infekcji dróg moczowych;
• erytrocyty w moczu - czerwone krwinki (w moczu są częstym symptomem infekcji układu moczowego, jak również kamicy nerkowej i uszkodzeń nerek,
• leukocyty w moczu - białe krwinki obecne w moczu przeważnie występują przy zakażeniu dróg moczowych, ale mogą też być objawem zapalenia nerek, a nawet nowotworów pęcherza moczowego;
• glukoza w moczu - cukromocz jest typowym objawem cukrzycy;
• ciała ketonowe w moczu - występują u źle leczonych cukrzyków i osób cierpiących na chorobę alkoholową, wskazują też na zaburzenia układu trawiennego w metabolizowaniu węglowodanów i tłuszczów;
• bilirubina całkowita w moczu - bilirubina jest barwnikiem żółciowym, a jej obecność w moczu jest objawem żółtaczki;
• wysokie stężenie kwasu moczowego - może wystąpić przy niewydolności nerek;
• wysokie stężenie mocznika - występuje u osób będących na diecie wysokobiałkowej, ale może również sygnalizować zaburzenia w pracy nerek.

Powyższe informacje mają charakter ogólny i nie uwzględniają wielu współwystępujących czynników, dlatego zaleca się skonsultowanie wyników badania ogólnego moczu z lekarzem rodzinnym. Na podstawie naszej historii chorób oraz występujących objawów lekarz dokona dokładnej analizy i, w razie potrzeby, skieruje na dalsze badania do specjalisty.