Czym jest przewlekła niewydolność nerek?

Przewlekła niewydolność nerek to utrzymujące się przez minimum 3 miesiące uszkodzenie lub zaburzenie czynności nerek. Występuje ona dosyć powszechnie i przez długi czas może być bezobjawowa, jak i nieszkodliwa dla zdrowia. Wraz z pogłębianiem się niewydolności, może dochodzić do uszkodzeń innych narządów oraz do powstawania chorób, dlatego bardzo istotne jest, żeby jak najszybciej zdiagnozować niewydolność nerek oraz podjąć odpowiednie leczenie.

Znajdź dogodny termin telewizyty u lekarza rodzinnego

Czym jest ostre uszkodzenie nerek?

Ostre uszkodzenie nerek jest to zespół klinicznych objawów, którym towarzyszy szybki wzrost kreatyniny w osoczu oraz zmniejszona częstotliwość i ilość oddawanego moczu do poniżej 500 ml dziennie. W przeciwieństwie do przewlekłej niewydolności nerek, pogorszenie pracy nerek następuje bardzo szybko i zawsze jest związane z występowaniem objawów.

Przyczyny niewydolności nerek

Nieco inne przyczyny powodują powstanie ostrej niewydolności nerek a inne przewlekłej. Ich znajomość może pomóc w zapobieganiu uszkodzeniu funkcji nerek.

Przewlekła niewydolność nerek — przyczyny

Przewlekła niewydolność nerek rozwija się stopniowo i zwykle powoli. Do najczęstszych przyczyn jej występowania zalicza się: nefropatię cukrzycową, czyli cukrzycowe uszkodzenie nerek, ale również kłębuszkowe zapalenie nerek i nadciśnienie tętnicze. Przewlekła niewydolność nerek dotyczy głównie osób dorosłych, a jej występowanie u dzieci jest niezwykle rzadkie i spowodowane wrodzonymi lub nabytymi wadami układu moczowego. 

Ostre uszkodzenie nerek — przyczyny

Ostre uszkodzenie nerek najczęściej spowodowane jest zmniejszeniem przepływu krwi przez nerki na skutek silnego krwotoku lub znacznego odwodnienia przy biegunce bądź wymiotach. Kolejnymi powodami wystąpienia AKI są inne choroby, takie jak niewydolność serca lub wstrząs. 

Ostre uszkodzenie nerek, poza zmniejszeniem przepływu krwi przez nerki, może być spowodowane czynnikami toksycznymi uszkadzającymi cewki nerkowe. Do toksyn, które mogą doprowadzić do AKI zalicza się niektóre leki, ale także glikol etylenowy i alkohol metylowy (metanol).

Rzadszymi przyczynami wystąpienia ostrej niewydolności nerek są trwające już wcześniej inne choroby nerek. Należą do nich śródmiąższowe zapalenie nerek i kłębuszkowe zapalenie nerek. Kolejnym czynnikiem mogącym doprowadzi do AKI jest niedrożność dróg moczowych, powstała na przykład poprzez kamienie moczowe lub skrzep krwi.

Przewlekła niewydolność nerek — objawy

Przewlekła niewydolność nerek w zależności od stopnia uszkodzenia nerek może dawać różne objawy. Początek choroby najczęściej przebiega bezobjawowo. W późniejszych etapach nerki w mniejszym stopniu usuwają wodę oraz sód, co prowadzi do ich nagromadzenia w organizmie. To z kolei wywołuje wzrost ciśnienia krwi, obrzęki (głównie na stopach, twarzy i dłoniach) oraz dochodzi do pogorszenia pracy serca i występowania częstych zadyszek i duszności. Niepoprawnie pracujące nerki prowadzą również do upośledzenia usuwania fosforanów oraz wytwarzania witaminy D, co może skutkować nadczynnością przytarczyc oraz zaburzeniami kostnymi. Nagromadzenie fosforanów w organizmie może prowadzić do ich wiązania się z wapniem i odkładania w ścianach tętnic, zwiększając ryzyko zdarzenia sercowo-naczyniowego, czyli zawału serca lub udaru. 

Ciężka postać przewlekłej niewydolności nerek u dzieci charakteryzuje się spowolnieniem wzrostu oraz krzywicą kości. U dorosłych z kolei może powodować szereg objawów zarówno ogólnych, jak i związanych z funkcjonowaniem konkretnych narządów. Ogólne objawy przewlekłej niewydolności nerek to np. uczucie osłabienia i znużenia, czy utrata masy ciała. 

Przewlekła niewydolność nerek to również objawy ze strony układu krążenia w postaci nadciśnienia, czy duszności, ale także układu moczowego (nasilone oddawanie moczu) i układu pokarmowego powodując brak apetytu, nudności, wymioty i bóle brzucha. Pacjenci czasem skarżą się także na suchą, bladą skórę ze skłonnościami do siniaków i obrzęków, ale także bóle kostno-stawowe i zaburzenia koncentracji, pamięci i snu.

Ostre uszkodzenie nerek — objawy

Ostre uszkodzenie nerek ma zazwyczaj nagły początek. Jego objawami są przede wszystkim osłabienie, pogorszenie apetytu, nudności i wymioty, a także białkomocz. U połowy pacjentów dochodzi do skąpomoczu lub nawet bezmoczu, które następnie przechodzą w wielomocz. W części przypadków ostre uszkodzenie nerek jest początkiem przewlekłej niewydolności nerek.

Niewydolność nerek — stadia chorobowe

Przewlekła niewydolność nerek, w zależności od stopnia uszkodzenia nerek, została podzielona na 5 stadiów. Czynnikiem rozróżniającym poszczególne stadia jest wskaźnik GFR, czyli wskaźnik filtracji kłębuszkowej. Wraz z jego zmniejszaniem się została wyszczególniona:

• zachowany GFR >=90 z towarzyszącymi objawami klinicznymi;
• wczesna przewlekła niewydolność nerek — GFR 60-89 ml/min;
• umiarkowana przewlekła niewydolność nerek — GFR 30-59 ml/min;
• ciężka przewlekła niewydolność nerek — GFR 15-29 ml/min;
• schyłkowa przewlekła niewydolność nerek — GFR < 15.

Klasyfikacja ciężkości ostrego uszkodzenia nerek

Ostre uszkodzenie nerek również posiada swoją klasyfikację ciężkości. Wyszczególnione zostały trzy stopnie ciężkości ostrego uszkodzenia nerek, w zależności od stężenia kreatyniny w osoczu oraz wielkości diurezy:

• 1. stopień — wzrost stężenia kreatyniny 1,5-1,9x lub jej poziom >0,3 mg/dl przy diurezie <0,5 ml/kg m.c. (kilogram masy ciała) przez 6-12h;
• 2. stopień — wzrost stężenia kreatyniny 2-2,9x przy diurezie <0,5 ml/kg m.c.;
• 3. stopień — wzrost stężenia kreatyniny 3x lub jej poziom >4 mg/dl przy diurezie <0,3 ml/kg m.c. przez powyżej 24h lub bezmocz przez okres powyżej 12 godzin.

Przewlekła niewydolność nerek — diagnostyka

Przewlekła niewydolność nerek rozpoznawana jest na podstawie badania stężenia kreatyniny oraz oszacowanego na jej podstawie wskaźnika GFR. Jest to proste badanie, które często wykonywane jest rutynowo. W celu zbadania funkcji nerek należy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub nefrologa. Badanie to można wykonać również prywatnie, jego koszt wynosi zazwyczaj 20-35 zł. Zwykle konieczne jest wykonanie także dodatkowych badań.

Diagnostyka ostrego uszkodzenia nerek

Ostre uszkodzenie nerek rozpoznawane jest przede wszystkim na podstawie badania krwi oraz moczu. Tak samo, jak w przypadku przewlekłej niewydolności nerek wykonywane jest badanie GFR. Analizie poddawane jest również stężenie kreatyniny i mocznika we krwi. Częstym objawem pozwalającym na diagnozę ostrego uszkodzenia nerek jest białkomocz. 

Dodatkowymi badaniami wykorzystywanymi do rozpoznania AKI jest wykonanie EKG, RTG nerek lub biopsja nerki. W sytuacji zaobserwowania jakichkolwiek objawów mogących wskazywać na wystąpienie ostrego uszkodzenia nerek należy jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego, na szpitalny oddział ratunkowy lub do nefrologa.

Niewydolność nerek — postępowanie z otrzymanym wynikiem

Niewydolność nerek może w konsekwencji doprowadzić do uszkodzenia wielu narządów oraz w znaczący sposób pogorszyć stan zdrowia i jakość życia. Jeśli zaobserwowano jakiekolwiek niepokojące objawy mogące wskazywać na rozwój niewydolności nerek, należy udać się do lekarza rodzinnego lub nefrologa w celu dokładnego zbadania funkcji tego narządu oraz podjęcia odpowiedniego leczenia.

Wizytę u lekarza w Twojej okolicy umówisz na stronie LekarzeBezKolejki.pl.

Metody leczenia niewydolności nerek

Leczenie zaostrzenia choroby nerek lub jej pierwszego epizodu wymaga zwykle hospitalizacji w celu monitorowania stanu pacjenta. Postępowanie wygląda nieco inaczej w zależności od stopnia nasilenia objawów klinicznych i dysfunkcji nerek.

Przewlekła niewydolność nerek — metody leczenia

Przewlekła niewydolność nerek powinna być leczona pod stałą kontrolą nefrologa w połączeniu z częstymi kontrolami funkcji nerek. Leczenie polega na zwalczaniu przyczyny wystąpienia niewydolności — najczęściej innej choroby, której przebieg doprowadził do uszkodzenia tego narządu. Stosowane są również leki o działaniu nefroprotekcyjnym, które zapobiegają rozwojowi niewydolności i mają za zadanie chronić nerki. 

Przewlekła niewydolność nerek poza leczeniem farmakologicznym powinna być również związana ze zmianą stylu życia oraz poprawą diety. Aktywność fizyczna, zmniejszenie masy ciała oraz zbilansowane odżywianie w istotny sposób zapobiegają dalszemu rozwojowi choroby. Należy unikać posiłków zawierających dużą ilość soli, ponieważ zawarty w niej sód zwiększa ciśnienie krwi, co u osób z niewydolnością nerek bywa szczególnie niebezpieczne. 

Ostre uszkodzenie nerek — leczenie

Ostre uszkodzenie nerek leczone jest przede wszystkim w sposób pozwalający na usunięcie przyczyny jego wystąpienia. Dokładna farmakoterapia powinna być określona przez nefrologa, a cały proces leczenia powinien odbywać się pod jego obserwacją.

Istotnymi czynnikami w procesie leczenia ostrego uszkodzenia nerek jest zadbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu. Należy spożywać często płyny, ale w umiarkowanych ilościach, żeby nie doprowadzić do powstania lub zwiększenia obrzęków. 

Ostre uszkodzenie nerek czasem wiąże się z koniecznością zastosowania leczenia nerkozastępczego, czyli hemodializy. Należy ją wykonywać zwykle codziennie lub co 2 dni. Dializy są niezbędne u pacjentów, u których m.in. występują obrzęki płuc, hiperkaliemia (nadmiar potasu) lub inne zaburzenia elektrolitowe.

Bibliografia

1. Wróblewski, K. (2014). Przewlekła choroba nerek — wczesne rozpoznanie i nadzór nad chorobą w świetle nowych wytycznych NICE. 2014. Medycyna po dyplomie. Dostępne na stronie: https://podyplomie.pl/medycyna/17466,przewlekla-choroba-nerek-wczesne-rozpoznanie-i-nadzor-nad-choroba-w-swietle-nowych-wytycznych-nice (Dostęp: 02.2025)
2. Małecki, R. Ostra niewydolność nerek. Medycyna po dyplomie. Dostępne na stronie: https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/310,ostra-niewydolnosc-nerek (Dostęp: 02.2025)
3. Myśliwiec, M., Drabczyk, R. (2024). Przewlekła choroba nerek. 2024. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.2. (Dostęp: 02.2025)
4. Myśliwiec, M., Drabczyk, R. (2023). Ostre uszkodzenie nerek. 2024. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.1. (Dostęp: 02.2025).

Autor