Czym jest niewydolność serca?

Serce to jeden z najważniejszych organów. Stanowi pompę nieprzerwanie tłoczącą krew, dzięki czemu organizm zaopatrywany jest w tlen i substancje odżywcze. Dzięki pracy serca (a dokładniej prawidłowemu krążeniu krwi) usuwane są produkty przemiany materii i zachowana dystrybucja ciepła.

Stan niewydolności serca występuje, gdy z różnych powodów serce przestaje funkcjonować prawidłowo. W wyniku tego dochodzi do zmniejszenia jego wydajności, co w rezultacie prowadzi do gorszego zaopatrzenia całego organizmu w krew. Mówimy wtedy o zmniejszonej pojemności minutowej serca - czyli mniejszej ilości krwi przepompowywanej w ciągu jednej minuty.

Niewydolność serca przyjmuje kilka postaci różniących się między sobą przyczyną, objawami, rokowaniem i preferowaną metodą leczenia. Wyróżnia się:

• ostrą niewydolność serca,
• przewlekłą niewydolność serca,
• zastoinową niewydolność serca.

Oprócz tego niewydolność serca można klasyfikować ze względu na zmniejszenie frakcji wyrzutowej (czyli ilości krwi wyrzucanej w ciągu jednego skurczu) lewej komory na zachowaną, zmniejszoną i łagodnie zmniejszoną. Inny podział uwzględnia to, czy niewydolność obejmuje prawą czy lewą komorę - mamy wówczas niewydolność lewej komory serca lub prawej.

Umów się do kardiologa

Przyczyny niewydolności serca

Niewydolność serca może być wywołana przez większość chorób układu sercowo-naczyniowego. Głównymi przyczynami niewydolności serca są nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa. Oprócz tego, wskazuje się na:

• zaburzenia rytmu serca,
• kardiomiopatie,
• uszkodzenia polekowe,
• uszkodzenia spowodowane toksynami,
• uszkodzenia wywołane chorobami zakaźnymi,
• choroby autoimmunologiczne,
• zespół metaboliczny,
• wady wrodzone,
• wady zastawek (wrodzone, jak i nabyte).

Początkowo upośledzenie pracy serca jest kompensowane przez organizm na różne sposoby, na przykład przez stymulację częstości i siły skurczu czy podnoszenie ciśnienia tętniczego krwi. Chociaż początkowo mechanizmy kompensacyjne spełniają swoje zadanie, na dłuższą metę jest to zabójcze dla mięśnia sercowego i całego układu sercowo-naczyniowego. Zamiast przeciwdziałać chorobie, zaczynają szkodzić, prowadząc do powstania błędnego koła.

Objawy niewydolności serca

Objawy towarzyszące niewydolności serca mogą pojawić się nagle, co jest charakterystyczne dla ostrej niewydolności serca lub rozwijać się powoli, wręcz niepostrzeżenie. Tym bardziej trudno wykryć ją u osób stosujących leki moczopędne, które mogą maskować objawy niewydolności serca.

Osoba, u której rozwija się niewydolność serca, może zauważyć u siebie:

• duszność - początkowo tylko podczas dużego wysiłku, jednak pogłębia się wraz z rozwojem choroby,
• duszność nocną - występująca minutę lub dwie po położeniu się. Jej uciążliwość możę prowadzić do zmiany pozycji zasypiania na siedzącą,
• zmniejszona tolerancję wysiłku, znużenie i ogólnę męczliwość - wynika z niedotlenienia organizmu.

Oprócz tego mogą wystąpić mniej typowe objawy, które nie zawsze wskazują na niewydolność. Są to:

• uporczywy kaszel suchy, 
• senność, depresja,
• zaburzenia apetytu,
• nagła utrata masy ciała lub nagłe przybranie na wadze,
• obrzęki.

Niewydolność serca - kiedy do lekarza?

Jeżeli doświadczasz wyżej wymienionych objawów, a ponadto chorujesz na nadciśnienie tętnicze lub chorobę wieńcową niezwłocznie udaj się na wizytę do lekarza rodzinnego. Przeprowadzi podstawową diagnostykę i zleci badania, na podstawie których oceni, czy cierpisz na niewydolność serca. W razie potrzeby skieruje Cię do kardiologa na dalsze badania. 

Wizytę u wybranego specjalisty zarezerwujesz wygodnie nie wychodząc z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Niewydolność serca - rokowania

Pomimo nieustającego postępu w medycynie, niewydolność serca jest w zasadzie nieuleczalna. Specyfika choroby prowadzi do pogłębiania schorzenia. 

Na szczęście z roku na rok poprawia się nie tylko długość, ale także jakość życia osób z niewydolnością serca. Wymaga to jednak ścisłej współpracy pacjenta z lekarzem w zakresie stylu życia, diety, aktywności fizycznej, a także leczenia farmakologicznego. 

Leczenie niewydolności serca

Celem leczenia niewydolności serca jest poprawa jakości życia oraz zmniejszenie śmiertelności. Farmakoterapia poprawia tolerancję na wysiłek fizyczny, zmniejsza częstotliwość występowania zaostrzeń choroby. Dzięki niej możliwe jest znaczne spowolnienie postępu choroby, a w wielu przypadkach pozwala na normalne funkcjonowanie i pracę. 

W leczeniu nadciśnienia stosuje się głównie inhibitory konwertazy angiotensynowej, sartany, leki moczopędne, beta-adrenolityki i antagonisty aldosteronu. Ich działanie polega głównie na:

• obniżeniu ciśnienia tętniczego,
• zmniejszenia zapotrzebowania serca na tlen,
• przywróceniu działania nerek,
• zahamowania mechanizmów kompensacyjnych.

Dodatkowo stosuje się leki kardioprotekcyjne, a także antagonistów kanału wapniowego.

Ważnym zagadnieniem jest także leczenie chorób towarzyszących, np. cukrzycy, choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego, chorób nerek czy zaburzeń lipidowych, jako że mają one negatywny wpływ na rokowania niewydolności serca.

Oprócz leczenia farmakologicznego ważną rolę pełnią zabiegi inwazyjne, takie jak:

• rewaskularyzacja,
• kardiowerter-defibrylator (ICD),
• terapia resynchronizacyjna (ICT),
• przeszczep serca.

Leki moczopędne w niewydolności serca

W niewydolności serca u chorych często stosuje się leki moczopędne z uwagi na nawracające obrzęki. Odpowiednio dobrany lek moczopędny pozwala na pozbycie się nadmiaru wody z organizmu i pomaga regulować gospodarkę elektrolitową.

Bibliografia:

1. Knap, K. (2018). Niewydolność serca. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/191351,niewydolnosc-serca. (Dostęp: 12.2022).
2. Referowska, M., Leśniak, W. (2021). Rozpoznawanie i leczenie ostrej i przewlekłej niewydolności serca – cz. 1. Podsumowanie wytycznych ESC 2021. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://kardiologia.mp.pl/wytyczne/ostra-niewydolnosc-serca/283806,rozpoznawanie-i-leczenie-ostrej-i-przewleklej-niewydolnosci-serca-cz-1-wytyczne-esc-2021,1. (Dostęp: 12.2022).
3. Niewiński, P, Ponikowski, P. (2019). Niewydolność serca – postępy 2018/2019. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://kardiologia.mp.pl/publikacje/postepy/213709,niewydolnosc-serca-postepy-2018-2019. (Dostęp: 12.2022).