Gruźlica - co to za choroba?

Gruźlica to choroba wywoływana przez bakterie - Mycobacterium tuberculosis. Jest to gatunek wyjątkowo odporny na działanie niekorzystnych warunków środowiska - przy zapewnionym odpowiednim poziomie wilgoci są w stanie przetrwać od kilku miesięcy nawet do kilkunastu lat i ciągle zarażać, ale giną po ekspozycji na promienie słoneczne. Gruźlicą można się zarazić od osoby prątkującej. Jednak dzięki zastosowaniu odpowiednich leków już po około dwóch tygodniach (w przypadku gruźlicy lekowrażliwej) dochodzi do zaprzestania zarażania innych osób z otoczenia. Głównymi miejscami, przez które bakterie wnikają do organizmu to układ oddechowy, przewód pokarmowy, błona śluzowa i skóra. Do zakażenia płodu może dojść poprzez łożysko lub połknięcie płynu owodniowego, który zawiera prątki. Gruźlica może dotyczyć każdego narządu i układu, czasami obejmuje kilka narządów jednocześnie i jest to tak zwana gruźlica rozsiana. Gruźlica pozapłucna może występować sama lub w połączeniu z gruźlicą płucną, co jest istotne w jej diagnostyce.

Objawy gruźlicy

Gruźlica jest chorobą przewlekłą, przez co często w początkowym stadium może nie powodować charakterystycznych objawów, które pojawiają się dopiero w późniejszych etapach. Pogorszenie stanu zdrowia chorego może przebiegać powoli. Do objawów, które mogą sugerować gruźlicę należy długotrwały kaszel, któremu często towarzyszy krwista plwocina, stan podgorączkowy, nocne poty, osłabienie i utrata wagi. Prątki gruźlicy mogą powodować także utajone zakażenie, które nie wywołuje objawów ani żadnych zmian radiologicznych. 

Osoby, które zauważą u siebie podobne objawy powinny zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu lekarskiego skieruje chorego do specjalisty - pulmonologa. Wizyty u tych specjalistów można zarezerwować przez serwis LekarzeBezKolejki.pl.

Umów wizytę u pulmonologa

Jak rozpoznać gruźlicę?

Prątki, które dostały się do organizmu mogą przejść w stan latencji, czyli zakażenia utajonego, które nie wywołuje objawów ani zmian radiologicznych. Można go wykryć za pomocą odczynu tuberkulinowego - to najstarszy test, który powoduje reakcję nadwrażliwości typu opóźnionego o charakterze komórkowym. Dzięki niemu można sprawdzić, czy organizm wytworzył odpowiedź immunologiczną na prątki oraz czy toczy się w nim proces chorobowy. Próba tuberkulinowa polega na śródskórnym podaniu w grzbietową część przedramienia tuberkuliny - białka, które jest uzyskiwane z hodowli prątków. Wynik odczytuje się po 3 dobach od podania tego białka, na podstawie średnicy nacieku mierzonego w milimetrach w miejscu podania. Czerwony, spuchnięty okrąg o średnicy powyżej 15 mm jest uznawany za wynik dodatni. Próba tuberkulinowa jest nieskuteczna u osób z chorobami związanymi z upośledzeniem funkcji układu odpornościowego np. HIV, nowotworami i zaszczepieniu się żywymi szczepionkami 6 tygodni wcześniej przed wykonaniem testu. Interpretacja wyników u osób zaszczepionych szczepionką BCG (szczepionka przeciw gruźlicy) jest utrudniona, ponieważ wynik może być fałszywie dodatni. 

Innymi sposobami na wykrycie gruźlicy w organizmie są badania mikrobiologiczne. W przypadku gruźlicy płucnej materiałem do badań jest plwocina chorego, a w przypadku dzieci popłuczyny żołądka. Pełna diagnostyka trwa kilka miesięcy. 
Nacieki gruźlicze w płucach w bardziej zaawansowanym stadium choroby można wykryć za pomocą zdjęć radiologicznych lub tomografii komputerowej.

Leczenie gruźlicy

Osoby chore na gruźlicę w stadium prątkowania mają obowiązek leczenia w szpitalu. Prątki gruźlicy łatwo nabywają oporność, przez co leczenie tej choroby jest odmienne od leczenia innych chorób zakaźnych.

Terapię lekami można podzielić na dwie fazy - intensywnego leczenia - trwa około dwa miesiące i kontynuacji - trwa cztery miesiące. W początkowym etapie leczenia stosuje się równolegle 3 lub 4 leki, do najczęściej stosowanych należą: ryfampicyna, izoniazyd, streptomycyna, a w przypadku gruźlicy lekoopornej dodatkowo cykloserynę, gentamycynę czy erytomycynę.