Czym jest odma opłucnowa?

Płuca są ważnym narządem odpowiadającym za wymianę gazową. Umiejscowione są w klatce piersiowej po jej lewej i prawej stronie. Otacza je opłucna, czyli błona, która wyścieła klatkę piersiową. Między opłucną a płucami występuje fizjologicznie niewielka ilość płynu, który pozwala na swobodną pracę płuc przy wdechu i wydechu.

Do odmy opłucnowej dochodzi, gdy w przestrzeni między płucami a opłucną pojawia się powietrze. Odma płuc może być następstwem urazu, chorób układu oddechowego,  powikłaniem interwencji lekarskiej lub wystąpić samoistnie - u osób zdrowych, bez uchwytnej przyczyny. Powietrze znajdujące się w tej przestrzeni uciska na płuca, które mają mniej miejsca. Skutkuje to spadkiem pojemności płuc, co utrudnia wymianę gazową, czyli oddychanie. W cięższych przypadkach odma płucna może doprowadzić do zaburzeń pracy serca, a nawet zatrzymania akcji serca.

Umów dogodny termin wizyty u lekarza rodzinnego

Przyczyny odmy opłucnowej

Odma opłucnowa ze względu na przyczynę jej powstania jest dzielona na 3 rodzaje:

• odma samoistna - powstaje w wyniku pęknięcia pęcherza rozedmowego (zamkniętej przestrzeni w płucach wypełnionej powietrzem) lub pęcherzyków płucnych. Pierwotna dotyczy osób, u których przyczyna jest nieuchwytna - najczęściej dotyczy młodych, wysokich mężczyzn palących papierosy. Odma wtórna powstaje natomiast jako następstwo chorób zakaźnych, np. gruźlicy, astmy, zapalenia płuc. Możliwa jest także odma płucna po COVID-19;
• odma pourazowa - do jej rozwinięcia dochodzi w wyniku mechanicznego uszkodzenia struktur płuc lub ściany klatki piersiowej, najczęściej w wyniku wypadków komunikacyjnych, upadków z wysokości, ugodzenia ostrym przedmiotem albo przygniecenia;
• odma jatrogenna - jej przyczyną jest interwencja lekarska, np. zabieg biopsji płuca, cewnikowania żył lub mechaniczna wentylacja płuc.

Objawy odmy opłucnowej

Do objawów mogących świadczyć o wystąpieniu odmy opłucnowej należą:

• nagły, ostry ból w klatce piersiowej - występujący jednostronnie, nasilajacy się przy ruchu lub kaszlu;
• duszność;
• kaszel;
• przyspieszenie oddechu;
• osłabienie.

Jeżeli doświadczasz wyżej wymienionych objawów, zgłoś się do najbliższego lekarza pierwszego kontaktu. Przeprowadzi wywiad i zdecyduje, czy będzie konieczna dalsza diagnostyka i ewentualne skierowanie do pulmonologa.

Wizytę u wybranego specjalisty zarezerwujesz wygodnie bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

W zaawansowanej odmie opłucnowej może dochodzić do sinicy, niedotlenienia, spadku ciśnienia i tachykardii - jest to bezwzględne wskazanie do natychmiastowej pomocy lekarskiej!

Diagnostyka odmy opłucnowej

Do stwierdzenia odmy opłucnowej zazwyczaj wystarcza przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i badanie fizykalne, w tym osłuchanie i opukanie klatki piersiowej. W przypadku podejrzenia odmy płucnej lekarz może skierować pacjenta na dodatkowe badania, takie jak:

• RTG klatki piersiowej;
• TK klatki piersiowej;
• USG;
• gazometrię krwi tętniczej.

Leczenie odmy opłucnowej

W zależności od stopnia zaawansowania odmy opłucnowej, stanu pacjenta i innych czynników, czasami odmę płucną leczy się poprzez… odpoczynek. Jeśli nie ma żadnych czynników ryzyka, a odma jest niewielka i pierwotna, istnieje duża szansa, że zostanie wchłonięta. Dodatkowo podaje się tlen, który zwiększa szanse resorpcji gazu i poprawia stan chorego. Pacjent zostaje na obserwacji i po kilku godzinach sprawdza się jego stan.

Wśród innych metod leczenia odmy opłucnowej w stanie niezagrażającym życiu można zaliczyć:

• aspirację strzykawką przez kaniulę - lekarza zakłada kaniulę do przestrzeni między opłucną a płucami, a następnie odciąga za pomocą strzykawki nagromadzone powietrze lub płyn;
• drenaż płucny;
• leczenie operacyjne - polega na otwarciu klatki piersiowej i mechanicznym usunięciu powietrza.

Oprócz metod skierowanych bezpośrednio przeciw odmie stosuje się także leczenie przyczynowe. Ma to miejsce w przypadku, gdy odma płucna wystąpiła w przebiegu chorób pulmonologicznych (astma, POChP, zapalenie płuc) czy zakaźnych (COVID-19, gruźlica). 

Bibliografia:

1. Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022). Mała Interna Szczeklika 2022/2023. Medycyna Praktyczna, rozdział 3.19.7 “Odma opłucnej”.
2. Mejza, F. (2016). Odma opłucnowa. Medycyna Praktyczna. Dostępne na https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/150463,odma-oplucnowa. (Dostęp: 05.2023)