Kaszel palacza - czym jest i dlaczego się pojawia?

Kaszel palacza występuje powszechnie u osób nałogowo palących papierosy i wyroby tytoniowe. Pojawia się głównie rano, zaraz po przebudzeniu, jednak wraz z biegiem lat ataki kaszlu palacza są coraz częstsze i dłuższe. Zwykle napady połączone są z odpluwaniem gęstej, śluzowo-ropnej wydzieliny, czasem mogą być w niej widoczne ślady krwi. Palenie papierosów ponadto podrażnia śluzówkę gardła i dróg oddechowych, powoduje powstanie przewlekłej chrypki, a z czasem zmianę barwy głosu i utrudnione oddychanie.

Wdychanie dymu tytoniowego jest równoznaczne z dostarczeniem do dróg oddechowych ponad 4 tysięcy toksycznych związków (m.in. nikotyny, formaldehydu, związków benzenu, cyjanowodoru, amoniaku, arsenu, metali ciężkich i substancji smolistych), które silnie podrażniają nabłonek rzęskowy. Jego główną rolą jest przechwytywanie i usuwanie substancji szkodliwych i patogenów, co w efekcie objawia się wyrzucaniem ich na zewnątrz, dzięki odruchowi kaszlu. Przewlekłe podrażnienie powoduje z czasem przerost gruczołów śluzowych i nadprodukcję gęstego, zalegającego śluzu, a kaszel z suchego przechodzi w mokry, z utrudnionym odkrztuszaniem wydzieliny.

Umów się na wizytę do lekarza rodzinnego

Co może oznaczać kaszel palacza?

Początkowo kaszel u osoby palącej oznacza podrażnienie śluzówki dróg oddechowych substancjami z dymu papierosowego. Przewlekły (powyżej 8 tygodni), uporczywy kaszel nie powinien być jednak bagatelizowany, tym bardziej jeśli nie jest spowodowany nakładającą się infekcją. Może być objawem:

• przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP),
• nowotworu gardła, oskrzeli lub płuc,
• rozedmy płuc,
• astmy oskrzelowej,
• zapalenia płuc lub oskrzeli,
• gruźlicy.

Utrzymujący się kaszel powinien być skonsultowany z lekarzem medycyny rodzinnej lub pulmonologiem, szczególnie gdy obecne są w nim ślady krwi. Warto mieć na uwadze, że kaszel palacza może dotykać także osób narażonych na bierne palenie.

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Dlaczego kaszel palacza utrzymuje się po rzuceniu palenia?

Niestety, rzucenie palenia nie oznacza jednoczesnego pozbycia się kaszlu palacza. Nabłonek dróg oddechowych potrzebuje czasu, by pozbyć się pozostałych po paleniu toksyn. Ten proces może zająć od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Poza tym śluzówka pozostaje nadreaktywna i wymaga regeneracji, dlatego kaszel może być w tym czasie wywołany czynnikami, na które zdrowa śluzówka jest odporna (np. alergeny, wirusy, bakterie, smog).

Jak pozbyć się kaszlu palacza?

Najskuteczniejszym sposobem pozbycia się kaszlu palacza jest zaprzestanie palenia papierosów - czynnego i/lub biernego. Z czasem objawy będą łagodniejsze, napady kaszlu coraz rzadsze, a nabłonek dróg oddechowych zregeneruje się i unormuje produkcję wydzieliny.

Domowe sposoby na kaszel palacza

Aby zmniejszyć częstotliwość i nasilenie kaszlu palacza warto zadbać o kilka rzeczy. Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu - należy wypijać około 2 litrów wody i napojów dziennie, przy czym dobrze jest ograniczyć ilość kawy i odstawić alkohol. Równie istotne jest zadbanie o nawilżenie powietrza w mieszkaniu - optymalnie powinno ono wynosić około 50-60%. Skuteczne w walce z kaszlem palacza okazują się nebulizacje z soli fizjologicznej lub hipertonicznej, warto wypróbować także roztwory solanek. Do tradycyjnej inhalacji z parą wodną (potocznie nazywanej parówką) można dodać kilka kropli olejku eterycznego, np. sosnowego, eukaliptusowego lub tymiankowego, które pomogą pozbyć się wydzieliny oraz ułatwią oddychanie. Pomagają też oklepywanie pleców i regularne wietrzenie mieszkania.

Wiele osób zmagających się z kaszlem palacza sięga po napary ziołowe z tymianku, prawoślazu, rozmarynu, skrzypu polnego lub szałwii z dodatkiem miodu lub syropu z imbiru. Nadają się zarówno do picia, jak i płukania gardła. Łagodzą podrażnienie, nawilżają i powlekają błony śluzowe. Podobne działanie mają środki stosowane w leczeniu przeziębienia i grypy, np. syrop z cebuli lub mleko z miodem i masłem.

Leki na kaszel po rzuceniu palenia

W aptekach dostępne są preparaty, których działanie opiera się na nawilżaniu i łagodzeniu podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych oraz rozrzedzaniu zalegającej wydzieliny. Są to syropy oraz pastylki do ssania, które zawierają przede wszystkim wyciągi ziołowe, np. z tymianku, prawoślazu, podbiału i porostu islandzkiego. Dla osób, którym dokucza suchy kaszel palacza w postaci ostrych napadów, wskazane są dodatkowo preparaty hamujące odruch kaszlu. W przypadku trudnej do usunięcia, gęstej wydzieliny pomocne są syropy lub tabletki zawierające substancje mukolityczne. 

Farmaceutyki nie powinny być stosowane długotrwale, a raczej traktowane jako doraźne rozwiązanie w okresie najbardziej dokuczliwych objawów. Gdy kaszel palacza trwa kilka tygodni, towarzyszą mu duszności, a dostępne bez recepty preparaty nie przynoszą skutku, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który zleci podstawowe badania (m.in. morfologię krwi, RTG klatki piersiowej, spirometrię, testy alergiczne) i w razie konieczności może zlecić stosowanie niezbędnego leczenia, np. kortykosteroidów.

Bibliografia:

1. Palenie w chorobach płuc. European Lung Foundation. Dostępna na:  https://europeanlung.org/pl/information-hub/factsheets/palenie-w-chorobach-pluc/. (Dostęp: 12.2022).
2. Diagnostyka i leczenie przewlekłego kaszlu. Jak rozumieć zalecenia specjalistów? European Respiratory Society oraz European Lung Foundation. Dostępne na: https://europeanlung.org/wp-content/uploads/2021/08/Cough-lay-guidelines-pl.pdf. (Dostęp: 12.2022).
3. Witkiewicz, I. (2015). Skąd się bierze flegma u palaczy? Medycyna Praktyczna. Dostepne na:  https://www.mp.pl/pacjent/pochp/lista/114050,skad-sie-bierze-flegma-u-palaczy.
4. Kuna, P. Dym tytoniowy a choroby układu oddechowego. Dostępne na: http://p-www.jakowicki.pl/doc/Dym%20tytoniowy%20a%20choroby%20ukladu%20oddechowego.pdf. (Dostęp: 12.2022).
5. Florek, E. (2006). Co tkwi w dymie? Poradnik Aptekarski, 6. 
6. Mejza, F. (2012). Palenie a płuca. Medycyna Praktyczna. Dostępne na:  https://www.mp.pl/pacjent/pochp/palenie/54200,palenie-a-pluca.
7. Palacz, który kaszle zbyt dużo (2017). Po Dyplomie. Dostępna na: https://podyplomie.pl/medical-tribune/29418,palacz-ktory-kaszle-zbyt-duzo.