Wątroba - czym jest i jak działa?

Wątroba to największy gruczoł w naszym organizmie. Zbudowana jest z dwóch płatów i waży od 1300-1500 g u kobiet do 1500-1700 g u mężczyzn. Leży po prawej stronie ciała (znajdziemy ją pod łukiem żebrowym) i stanowi część układu pokarmowego. Głównym materiałem budulcowym wątroby są komórki zwane hepatocytami, z których jest zbudowana w blisko 80%. To właśnie hepatocyty biorą udział w detoksyfikacji oraz metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek. Jakie inne ważne funkcje pełni dla nas wątroba?

• Bierze udział w utrzymaniu optymalnej gospodarki węglowodanowej poprzez produkcję glukozy i regulację jej poziomu. Jest ona magazynowana w wątrobie w formie glikogenu lub przekształcana w tłuszcz;
• Odpowiedzialna jest za trawienie tłuszczów, w tym celu produkuje i wydziela żółć, która emulguje tłuszcze i czyni ich trawienie bardziej wydajnym;
• Produkuje białka, które biorą udział w procesie krzepnięcia krwi;
• Magazynuje witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, K, B12, a także żelazo, które jest uwalniane do krwiobiegu, gdy zachodzi taka potrzeba,
• Ogrzewa krew, która przepływając przez wątrobę jest cieplejsza o 1°C;
• Metabolizuje puryny w kwas moczowy, a amoniak w mocznik;
• Eliminuje z organizmu toksyny i niepotrzebne pozostałości przemiany materii.

Gdy wątroba wysyła sygnały ostrzegawcze

Wielozadaniowość wątroby naraża ją na działanie wielu różnych czynników i w efekcie uszkodzenia. Z wielu nie zdajemy sobie sprawy, ponieważ chorująca wątroba nie wywołuje bólu. Nie oznacza to, że nie jest wcale unerwiona, jednak nie posiada unerwienia czuciowego, co uniemożliwia odczuwanie bólu. Niemniej wiele osób skarży się na ból wątroby. Jak to możliwe? Problemem najpewniej jest powiększająca się wątroba, która wywołuje ucisk na inne organy, stąd wrażenie bólu. 

Ból to na szczęście nie jedyny objaw, po którym poznamy, że z wątrobą dzieje się coś niedobrego. Istnieją pewne widoczne symptomy, które powinny nas zaniepokoić. Zażółcenie białkówki oczu oraz żółte przebarwienia na skórze mogą oznaczać, że wątroba przestaje sobie radzić z odfiltrowywaniem toksyn z organizmu. Nadmierna wrażliwość skóry na dotyk czy swędzenie także wskazują na problemy z tym gruczołem. Warto równie zwrócić uwagę na kolor wydalanego moczu. Jego intensywne i ciemne zabarwienie może być sygnałem, że wątroba produkuje za dużo bilirubiny. Czujność powinny obudzić także niewystępujące dotąd obrzęki oraz opuchlizna okolic twarzy, dłoni, oraz nóg i kostek.

Jeżeli zaobserwowaliśmy u siebie którekolwiek z powyższych objawów, dla pewności skonsultujmy swoje obawy z lekarzem rodzinnym. Wykona on podstawowe badania, które pozwolą postawić wstępną diagnozę. Być może konieczna okaże się wizyta u specjalisty – gastroenterologa – do którego otrzymamy skierowanie. Tysiące terminów do specjalistów, zarówno na NFZ, jak i prywatnie znajdziemy w serwisie LekarzeBezKolejki.pl.

Czego lepiej nie robić wątrobie?

Wątroba pracuje zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. Niezdrowe nawyki żywieniowe, alkohol papierosy oraz niska aktywność fizyczna przyczyniają się do tego, że jej wydajność znacząco spada. To, co w diecie jest niekorzystne dla wątroby, to nadmierne spożywanie tłuszczów zwierzęcych. Obfitują w nasycone kwasy tłuszczowe, do przetworzenia których wątroba wkłada wiele wysiłku. Innymi produktami, które szkodzą pracy wątroby są fruktoza oraz syrop glukozowo-fruktozowy. Te cukry znajdziemy w wielu produktach - słodyczach, deserach, pieczywie, wędlinach, produktach mleczarskich oraz pozostałej żywności przetworzonej. Wątroba nie potrafi zmetabolizować ich w glikogen, w efekcie czego następuje wzmożona lipogeneza czyli nadprodukcja trójglicerydów oraz cholesterolu frakcji LDL. 

Wpływ na pracę wątroby ma także nasza waga. Otyłość brzuszna przyczynia się do rozwoju insulinooporności oraz niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Alkohol również ma zgubny wpływ na ten gruczoł, gdyż jego nadmierne spożywanie może prowadzić do zwłóknienia, stłuszczenia lub marskości wątroby. Pamiętajmy też, że przewlekłe przyjmowanie suplementów i leków bez kontroli przynajmniej lekarza rodzinnego jest wyjątkowo niebezpieczne dla zdrowia wątroby oraz pozostałych organów i układów.

Dobre nawyki dla zdrowia wątroby

Nie musimy czekać, aż wątroba zacznie wysyłać nam sygnały ostrzegawcze. O jej kondycję możemy zadbać już dzisiaj i to naprawdę niewielkim kosztem. W pierwszej kolejności warto ograniczyć w diecie tłuszcze nasycone oraz węglowodany proste. Zamiast masła i tłuszczów utwardzonych korzystniej będzie włączyć do diety zdrowsze oleje roślinne, jak oliwa z oliwek czy olej lniany. Cukry proste bez większych problemów zastąpimy węglowodanami złożonymi w postaci pełnoziarnistego pieczywa, mąki, makaronów czy brązowego ryżu. Zrezygnujmy ze słodzonych napojów i soków na rzecz zwykłej wody. Jeżeli przepadamy za owocami, starajmy się jeść je z umiarem, najlepiej wybierając te bogate w antyoksydanty - jagody, borówki, maliny, jeżyny. Jeżeli mamy problem z ułożeniem poprawnie zbilansowanego jadłospisu, dobrym pomysłem jest zwrócić się o radę do wykwalifikowanego dietetyka.

Sama jakość jedzenia to nie wszystko, liczy się także wielkość porcji oraz częstotliwość spożywania posiłków. Optymalne porcje spożywane o stałych porach odciążą wątrobę i ułatwią regulację jej pracy. W tym miejscu warto również pamiętać o sporcie, który przyspiesza metabolizm i znacząco wpływa na kontrolę masy ciała.  Starajmy się też ograniczać używki lub całkowicie je wyeliminować. Wątroba z pewnością nam za to podziękuje.

Na koniec warto poruszyć ważną dla nas wszystkich - sen. Pamiętajmy o tym, by się dobrze wysypiać i nie pomijać snu. To właśnie w czasie gdy śpimy, wątroba może oddać się wydajnej pracy bez zakłóceń.