Zaburzenia mowy – przyczyny ich powstawania

Niezdolność do mówienia inaczej nazywana jest afazją. Zaburzenie mowy pojawia się często nagle u osoby, która do tej pory potrafiła poprawnie dobierać i artykułować słowa. Aby doszło do zaburzenia mowy, musi zostać uszkodzona droga jej powstawania. Najczęściej problem dotyczy dysfunkcji ośrodków kory mózgowej odpowiedzialnych za mowę.

Uwaga! 

Zaburzenie mowy może pojawić się także w stanach zagrażających życiu, np. przy udarze – w takiej sytuacji nie czekaj, wezwij natychmiast karetkę pogotowia ratunkowego.

Jak powstaje mowa?

U większości osób ośrodek mowy zlokalizowany jest w lewej półkuli kresomózgowia, gdyż to ona zazwyczaj jest półkulą dominującą. Z mową związane są dwa ośrodki zlokalizowane w mózgu:

• ośrodek Wernickiego – zlokalizowany na styku płata ciemieniowego, skroniowego i potylicznego. To tzw. ośrodek słuchowy mowy;
• ośrodek Broki – zlokalizowany w tylnej części płata czołowego, obok kory ruchowej. To tzw. ośrodek ruchowy mowy.

Schemat drogi powstawania mowy wygląda następująco:

1. Powstaje bodziec wejściowy – z kory wzrokowej (np. czytanie) lub z  kory słuchowej (słuchanie);
2. Bodziec czuciowy zmierza do ośrodka Wernickiego;
3. Bodziec czuciowy zmierza do ośrodka Broki; 
4. Następuje integracja i przetworzenie bodźca;
5. Bodziec wychodząc do kory ruchowej inicjuje mówienie/pisanie.

Umów się do lekarza rodzinnego

Postacie zaburzenia mowy

Zaburzenie mowy mowy może wynikać z uszkodzenia aparatu mowy lub któregoś z etapu drogi powstawania mowy w układzie nerwowym. Dzieląc postacie zaburzeń mowy można wyróżnić zaburzenia klasyczne i nieklasyczne.

Zaburzenia mowy klasyczne

Jednym z najbardziej charakterystycznych zaburzeń mowy jest afazja ruchowa, związana z uszkodzeniem ośrodka Broka, czyli ruchowego ośrodka mowy. Pacjent dotknięty tego rodzaju zaburzeniem mowy rozumie proste zdania, lecz ma trudności z interpretacją zdań kilku połączonych elementów. Zaburzenie to przypomina ubytek pamięci krótkotrwałej. Chory ma problem ze stosowaniem właściwej składni zdań w czasie mówienia czy pisania, co w efekcie objawia się użyciem właściwych słów, lecz w przypadkowej kolejności.

Innym znanym zaburzeniem mowy jest afazja czuciowa, wynikająca z uszkodzenia ośrodka Wernickego. Objawia się trudnościami w rozumieniu informacji mówionej oraz wizualnej. Mowa chorego staje się "bezsensowna" (osoba z uszkodzonym ośrodkiem nie potrafi właściwie dobierać słów).

Innymi klasycznymi zaburzeniami mowy jest:

• afazja kondukcyjna - to zaburzenie przewodzenia. Chory ma problem z powtórzeniem zdania, czemu towarzyszy trudność w pisaniu ze słuchu czy czytaniu wybranej treści na głos. Do tej pory nie ustalono jednoznacznie, w którym miejscu dochodzi do uszkodzenia mózgu w tym zaburzeniu;  
• afazja transkorowa - objawia się uciążliwą niemożnością zrozumienia słyszanych słów i/lub zaburzeniem spontanicznej mowy. Ta postać zaburzenia mowy może być związana zarówno z ośrodkiem Broki, jak i Wernickego;
• afazja nominacyjna - to zaburzenie, niegdyś nazywane anomią lub afazją amnestyczną, cechuje się wysokiego stopnia trudnością w nazywaniu, czyli niemożnością znalezienia właściwego słowa dla myśli, którą pacjent chce wyrazić. Chory prawidłowo rozumie jednak słowa, które przeczytał lub usłyszał.

Zaburzenia mowy nieklasyczne

Drugim rodzajem zaburzeń mowy są postacie nieklasyczne. Obejmują one sytuacje związane z uszkodzeniem jąder podkorowych, defektem półkuli podległej mózgu oraz przebiegiem niektórych chorób otępiennych.

Gdzie zgłosić się z zaburzeniami mowy?

Z zaburzeniami mowy warto zwrócić się bezpośrednio do neurologa. Jeśli jednak nie jesteśmy pewni, czy zaburzenia są obecne lub nie mamy możliwości pilnego kontaktu z neurologiem, należy udać się do lekarza rodzinnego lub internisty w celu oceny stanu zdrowia. Specjalista w razie potrzeby wykona podstawowe badanie neurologiczne i skieruje pacjenta na dalsza diagnostykę.

Pamiętaj, że wizytę u wybranego specjalisty możesz w prosty sposób, bez wychodzenia z domu, umówić za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia:

1. Jodzio, K., Nyka, W., M. (2008). Zaburzenia językowe oraz mowy w praktyce ogólnolekarskiej. Forum Medycyny Rodzinnej, 2 (1), s. 14-22. ISSN 1897-3590.
2. Kopiński, P. (2017). Afazja. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/146423,afazja?fbclid=IwAR15dBNu-rK1CQB8CfpPJ_pqm3WdSM8d4_Ak1q7r5qTq6pAsvoCVnhxvXV0. (Dostęp: maj 2022).
3. SIlverthorn, D., U. (2018). Fizjologia Człowieka. Zintegrowane podejście. Redakcja naukowa wydania polskiego: Beata Ponikowska, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa.

Autor