Zapalenie jajników to częsta przypadłość

Jajniki i jajowody, zwane potocznie przydatkami, są parzystymi narządami miednicy mniejszej, znajdującymi się po obu stronach macicy. Jajnik jest gonadą, której zadaniem jest produkcja żeńskich komórek rozrodczych, a także wydzielanie żeńskich hormonów płciowych – estrogenów, progesteronu, relaksyny oraz androgenów. Sąsiaduje on z jajowodem, który przechwytuje i transportuje komórki jajowe do macicy. Jajniki i jajowody są ze sobą ściśle powiązane, przez co często nie sposób określić, który z tych narządów objęty jest stanem zapalnym. Dlatego mówi się o zapaleniu narządów miednicy mniejszej (ang. pelvic inflammatory disease – PID), na które, oprócz jajników i jajowodów, składa się również macica i otrzewna miednicy mniejszej.

Zapalenie jajników i jajowodów jest przypadłością diagnozowaną u kobiet młodych i aktywnych seksualnie. Szczyt zapadalności na tę dolegliwość obserwuje się w 3. i 4. dekadzie życia.

Zapalenie jajników – skąd się bierze?

Zapalenie jajników i jajowodów jest konsekwencją infekcji bakteryjnej. Jak patogeny dostają się do przydatków? Może to nastąpić dwojako. Najczęściej do zakażenia dochodzi tzw. drogą wstępująca, czyli bakterie dostają się do tych partii układu rozrodczego poprzez pochwę, a następnie szyjkę i jamę macicy. 

Zdecydowanie rzadziej bakterie dostają się do przydatków tzw. drogą zstępującą, czyli poprzez krew lub krążącą chłonkę. Jest to możliwe np. przy zapaleniu wyrostka robaczkowego lub poprzez zakażenia pooperacyjne.

Wśród patogenów odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego najczęściej wskazuje się Chlamydia trachomatis i Neisseria gonorrhoeae, rzadziej Mycoplasma genitalium, Escherichia coli, Streptococcus pyogenes czy Gardnerella vaginalis.

Czynniki zwiększające ryzyko zapalenia przydatków

Istnieją czynniki, które znacząco zwiększają ryzyko rozwoju zakażenia. Są to typowe sytuacje, które osłabiają działanie miejscowych czynników odpornościowych. Zakażeniu sprzyjają:

• kontakty seksualne w trakcie menstruacji,
• poród oraz okres połogu,
• abrazja, czyli łyżeczkowanie jamy macicy,
• histeroskopia, czyli wziernikowanie macicy,
• stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej jako metody antykoncepcji.

Zapalenie jajników zdarza się również u kobiet po menopauzie, u których następują atroficzne zmiany nabłonka pochwy. Ubytki błony śluzowej ułatwiają patogenom dostęp do narządów rodnych.

Jak objawia się zapalenie jajników?

Objawy zapalenia przydatków mogą być różne, w zależności od rodzaju patogenu oraz przyczyny wystąpienia stanu zapalnego. Dominującym symptomem jest dosyć silny ból w okolicy podbrzusza, który może nasilać się podczas stosunku, jak również w trakcie menstruacji. Ból może promieniować do ud i pachwin. Wraz dolegliwościami bólowymi pojawia się gorączka i pogorszenie samopoczucia. Przy ostrym stanie zapalnym wystąpić mogą nudności, wymioty i biegunka.

W trakcie badania ginekologicznego pacjentka może odczuwać silny ból, co dla ginekologa jest dodatkową wskazówką. Wykonując badania krwi warto przyjrzeć się wynikom wskaźników, takich jak: OB, CRP i poziom leukocytów. Przekroczenie norm wskazuje na obecność stanu zapalnego.

Jak wygląda leczenie zapalenia przydatków?

Nie istnieją domowe metody leczenia zapalenia przydatków. Doraźnie można zastosować środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, jednak konieczna jest jak najszybsza wizyta u ginekologa. W trakcie wizyty lekarz wykona podstawowe badanie ginekologiczne, a także USG dopochwowe. Istotne jest również pobranie wymazu z pochwy, aby określić typ patogenu.

Jeżeli choroba ma łagodny przebieg, leczenie obejmuje przyjmowanie antybiotyków oraz leków przeciwzapalnych, które złagodzą nieprzyjemne dolegliwości. Zaleca się, by w czasie choroby odpoczywać i nie forsować organizmu, jeść lekkostrawnie i pamiętać o piciu odpowiednich ilości płynów. Do czasu zakończenia leczenia należy powstrzymać się od współżycia.

Ostre zapalenie przypadków wymaga hospitalizacji i podawania leków drogą dożylną, w tym antybiotyków oraz preparatów przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Jest to konieczne, aby zapobiegać możliwym powikłaniom. Przy stwierdzeniu ropnia jajowodowo-jajnikowego konieczne może być leczenie operacyjne.

Nawracające zapalenia przydatków

Powtarzające się zapalenia przydatków są wyjątkowo uciążliwe, a w dłuższej perspektywie groźne dla zdrowia. Już jeden epizod choroby kilkukrotnie zwiększa ryzyko ciąży pozamacicznej. Więcej niż dwa epizody PID znacząco zwiększają ryzyko niepłodności i konieczność leczenia tego zaburzenia.

Dlatego przy wystąpieniu wczesnych objawów należy działać natychmiast, by uniknąć groźnych powikłań. Zalicza się do nich: ropnie jajnika i ropniaki jajowodu, przetoki, niedrożność jelit, a w przypadku pęknięcia wspomnianych wcześniej ropni i ropniaków ryzyko zapalenia otrzewnej.