Nietolerancja laktozy – czym jest i jak się objawia?

Zawarta w mleku laktoza jest dwucukrem, w skład którego wchodzą galaktoza i glukoza. Znajduje się w mleku oraz wszystkich jego przetworach (kefirze, maślance, jogurcie, twarogu i serach), a jej zawartość jest zróżnicowana. Jeżeli nasz układ trawienny nie radzi sobie z trawieniem tego cukru, możemy mówić o nietolerancji laktozy. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyną jest niewystarczająca aktywność enzymu trawiennego, który odpowiada za rozkład laktozy – laktazy. Niedobór tego enzymu sprawia, że laktoza nie zostaje prawidłowo zmetabolizowana i wchłonięta, przez co ulega fermentacji bakteryjnej, dając szereg nieprzyjemnych objawów:

• nudności i wzdęcia,
• ból brzucha,
• biegunkę,
• napięcie brzucha i uczucie pełności,
• słyszalne "przelewanie" w jamie brzusznej i ruchy perystaltyczne.

Te przykre dolegliwości mogą wystąpić do kilku godzin po spożytym posiłku, dlatego wiele osób początkowo nie dostrzega bezpośredniego związku między tymi symptomami a spożywaniem produktów na bazie mleka.

Przyczyny nietolerancji laktozy

Często występującym typem nietolerancji laktozy jest pierwotny niedobór laktazy, zwany też hipolaktazją dorosłych. Wiąże się on ze stopniowym zmniejszaniem się aktywność laktazy, co postępuje wraz z wiekiem. Tentyp nietolerancji dotyczy osób w wieku dojrzewania i dorosłych, rzadko dotyka dzieci. Obniżająca się aktywność enzymu jest uwarunkowana genetycznie u może zależeć od pochodzenia etnicznego, czy koloru skóry. Według szacunków hipolaktazja może dotyczyć o 17% do 37% osób dorosłych

Wyróżnia się także inne typy nietolerancji laktozy:

• wtórna nietolerancja laktozy - nietolerancja nabyta, która może mieć charakter przejściowy lub utrwalony. Ten pierwszy spowodowany może być nadmiernym spożywaniem alkoholu lub przyjmowaniem leków (antybiotyków, leków z grupy NLPZ), które niszczą śluzówkę jelit. Po wyeliminowaniu tych czynników błona śluzowa może się zregenerować, a problemy trawienne ustąpią. Utrwalony niedobór laktazy spowodowany jest przewlekłymi stanami chorobowymi układu pokarmowego, takimi jak: celiakia, choroba Whipple'a, choroba Leśniowskiego-Crohna, alergie pokarmowe, pasożyty przewodu pokarmowego, czy martwicze zapalenie jelita.
• alaktazja - to wrodzony niedobór laktazy w śluzówce jelita cienkiego. To rzadkie zaburzenie, uwarunkowane genetycznie, które daje objawy już u noworodków podczas pierwszego karmienia.

Jak sprawdzić, czy to nietolerancja laktozy?

Jeżeli zauważyliśmy, że doskwierają nam kłopoty żołądkowe po spożyciu mleka i jego przetworów, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Może on zlecić wykonanie kilku badań, które wykluczą lub potwierdzą nietolerancję laktozy. Wizytę u lekarza rodzinnego szybko zarezerwujemy w serwisie LekarzeBezKolejki.pl, który udostępnia wizyty terminów na NFZ i prywatnych.

Wodorowy test oddechowy

To jedno z podstawowych badań w diagnostyce nietolerancji laktozy, pacjent powinien przystąpić do niego na czczo. W trakcie badania należy wypić wodny roztwór laktozy, następnie w równych odstępach czasu dokonuje się pomiaru stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Jeżeli poziom wodoru jest podwyższony, można przypuszczać, że to nietolerancja laktozy.

Test doustnego obciążenia laktozą

W trakcie tego badania pacjent (także na czczo) wypija wodny roztwór laktozy. Następnie sprawdza się stężenie glukozy we krwi. Gdy organizm nie trawi laktozy, poziom glukozy po spożyciu laktozy nie wzrośnie.

Badanie moczu

Pacjentowi podaje się roztwór laktozy z etanolem, następnie pobiera się próbkę moczu i bada pod kątem poziomu galaktozy.

Badanie pH stolca

Kwaśny odczyn pH stolca może oznaczać nietolerancję laktozy, gdyż niestrawiona laktoza zakwasza kał.

Próba eliminacyjna

Najprostszym sposobem, często zalecanym przez lekarzy jeszcze przed wykonaniem badań diagnostycznych, jest próba eliminacyjna. Polega na wyeliminowaniu laktozy z diety na okres dwóch tygodni. Jeżeli w tym czasie uciążliwe objawy ustąpią i powrócą przy ponownym przywróceniu laktozy w diecie, można przypuszczać, że mamy od czynienia z nietolerancją laktozy.

Testy genetyczne

Tego typu testy wykonuje się, aby wykluczyć lub potwierdzić występowanie mutacji w genie kodującym laktazę. Mutacja ta występuje przy pierwotnym niedoborze laktazy.

Badanie endoskopowe

To najbardziej inwazyjna metoda w diagnostyce nietolerancji laktozy. W trakcie badania endoskopowego pobiera się wycinek błony śluzowej jelita cienkiego, aby poddać go analizie pod kątem zawartości laktazy.

Metody leczenia nietolerancji laktozy

Na razie medycyna nie zna skutecznych sposobów leczenia nietolerancji laktozy, zatem jedynym sposobem, pozwalającym na radzenie sobie z tym problemem jest ograniczenie lub całkowita eliminacja laktozy z diety. To, do jakiego stopnia chcemy ograniczyć spożywanie produktów zawierających ten dwucukier powinno być uzależnione od nasilenia objawów. Należy mieć świadomość, że laktoza jest cukrem powszechnie występującym w żywności, zwłaszcza tej przetworzonej. Będą ją zawierać nie tylko mleko i jego przetwory, ale również ciastka i słodycze, słone przekąski, pieczywo, wędliny. Będąc w restauracji trzeba dokładnie sprawdzić, czy zamawiane posiłki zawierają laktozę. Wiele lokali informację o alergenach podaje w menu.

Nie tylko żywność stanowi zagrożenie dla osób z nietolerancją. Laktoza jest częstym składnikiem leków, dlatego warto informować lekarza o swojej nietolerancji laktozy i dokładnie czytać ulotki leków.

Nietolerancja laktozy a dieta

Dieta eliminacyjna to często jedyne wyjście, aby poradzić sobie z przykrymi objawami nietolerancji laktozy. Trzeba jednak pamiętać, że zarówno mleko, jak i jego przetwory to dla człowieka wartościowe źródło wapnia, białka oraz witamin z grupy B. Wyeliminowanie tych produktów z diety może doprowadzić do poważnych niedoborów, które niekorzystnie odbiją się na kondycji całego organizmu. Dlatego dietę eliminacyjną należy omówić z lekarzem rodzinnym, a także skonsultować się z wykwalifikowanym dietetykiem, który ułoży odpowiedni jadłospis, uzupełniający dietę w brakujące witaminy i minerały.

Jeżeli, mimo nietolerancji laktozy, zależy nam na spożywaniu produktów mlecznych, można rozważyć stosowanie preparatów zawierających farmakologiczne postacie laktazy.

Autor