Błędne koło wszawicy

Winowajcą całego zamieszania jest pasożyt - wesz głowowa (Pediculus humanus capitis). Dorosłe osobniki tego gatunku bytują najczęściej w okolicy potylicznej, ciemieniowej i za uszami, gdzie żywią się krwią wysysaną poprzez nakłucie skóry głowy. Samica wszy głowowej osiąga do 3 mm długości i żyje około 32-35 dni. W tym czasie jest w stanie złożyć nawet 300 jaj (gnid), które dzięki lepkiej substancji przyczepiają się do podstawy włosów. Po około tygodniu wylęgają się z nich młode larwy, które po osiągnięciu dojrzałości płciowej nabywają zdolność składania kolejnych jaj - i cykl się zamyka.

Wszawica jako choroba skupisk ludzkich

Wokół wszawicy powstało mnóstwo mitów i przekłamań. Aby zrozumieć chorobę i skutecznie się jej pozbyć, trzeba mieć świadomość, że jej wystąpienie NIE oznacza zaniedbania higieny! Nie bez powodu największy odsetek zachorowań dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym oraz uczniów szkół podstawowych. Najprostszą drogą zarażenia jest bezpośredni kontakt w trakcie zabawy. Zdarza się również przenoszenie wszy poprzez używanie jednego grzebienia, szczotki do włosów lub nakrycia głowy. Nieprawdą jest natomiast stwierdzenie, że wesz głowowa ma zdolność "przeskakiwania" na innych żywicieli, porusza się bowiem jedynie ruchem pełzającym. Nie bytuje również na zwierzętach domowych.

Objawy i rozpoznanie wszawicy

Pierwszym objawem zarażenia jest nasilający się świąd skóry głowy, wywołany przez ukłucia wszy. Charakterystyczne jest również zaczerwienienie i ranki, powstałe głównie wskutek drapania, mogące ulegać nadkażeniu bakteryjnemu lub grzybiczemu. Długotrwałe zaniechanie leczenia może skutkować tzw. kołtunami włosów, zlepionych ropną wydzieliną. Zdecydowanie trudniejszym zadaniem jest samodzielna identyfikacja gnid lub dorosłych osobników pasożyta. Wesz posiada zdolność szybkiego przemieszczania się po skórze głowy, natomiast drobne jajeczka często są mylone z łupieżem lub innymi zanieczyszczeniami.

Leczenie, czyli jak mieć wesz z głowy

Leczenie wszawicy wymaga dokładności i cierpliwości, inaczej niedoleczony problem powróci ze zdwojoną siłą. Najskuteczniejsze jest połączenie preparatu aptecznego z systematycznym wyczesywaniem martwych dorosłych osobników i gnid.  Najlepiej sprawdzą się tu metalowe grzebienie z jak najdłuższymi i gęsto ułożonymi ząbkami. W aptece bez recepty dostaniemy szampony, płyny, spraye lub pianki zawierające następujące substancje:

• pyretroidy (permetryna, pyretryna) - są to związki z grupy insektycydów, powodujące paraliż u pasożytów; nie zaleca się ich stosowania poniżej 3. roku życia, ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa u najmłodszych, zaś w przypadku kobiet ciężarnych i karmiących konieczna jest konsultacja u dermatologa; niestety, w ostatnich latach coraz częściej obserwuje się oporność wszy na pyretroidy;
• silikony - zaliczamy do nich dimetykon i cyklometikon - pokrywają wszy, powodując uduszenie oraz gnidy, doprowadzając do ich wysuszenia; w obrębie tej grupy wybrane preparaty nadają się dla dzieci już od 6. miesiąca życia oraz dla kobiet ciężarnych i karmiących; niektóre z nich wzbogacone są w penetrol i izopropanol, które zwiększają siłę działania silikonów;
• olej kokosowy, olej mineralny - ich mechanizm działania jest taki sam jak w przypadku silikonów;
• 1,2-oktanodiol - usuwa woskową otoczkę wszy, powodując utratę wody i śmierć zarówno form dorosłych, jak i larwalnych;
• biococidine - powoduje zablokowanie układu oddechowego wszy, utratę wody i śmierć, dodatkowo rozpuszcza substancję przytwierdzającą gnidy do włosów;

W aptece dostępne są również preparaty roślinne do stosowania zewnętrznego, takie jak nalewka z ostróżeczki czy piołunowo-wrotyczowa o działaniu toksycznym dla wszy. Ze względu na możliwe działanie drażniące i zawartość etanolu, nie zaleca się ich stosowania u dzieci poniżej 6 lub 7. roku życia, w zależności od wskazań producenta. Gdy samodzielne próby pozbycia się wszawicy okazują się nieskuteczne lub problem nawraca, konieczna jest konsultacja u dermatologa. Dogodny termin wizyty można umówić on-line przez serwis LekarzeBezKolejki.pl.

Skuteczna profilaktyka kluczem do sukcesu

Przed wszawicą niestety trudno się uchronić. Podstawą jest systematyczna kontrola włosów i skóry głowy zarówno w domu, jak i w szkole lub przedszkolu. Dostępne są także gumki i spraye do włosów z olejkami eterycznymi, mające działać odstraszająco na pasożyty. Główny Inspektorat Sanitarny zaleca, aby w przypadku zarażenia wszawicą wygotować lub wyrzucić wszystkie akcesoria do włosów, zaś ubrania oraz pościel wyprać w minimalnej temperaturze 60 stopni i dokładnie wyprasować. Przedmioty których nie można wyprać, warto spryskać środkiem owadobójczym i umieścić w szczelnie zamkniętym foliowym worku na około 10 dni. Po upływie tego czasu należy wyczyścić je na sucho lub na mokro. Dokładne odkurzanie zaleca się w przypadku podłóg i tapicerek, a także fotelików samochodowych, z którymi dziecko miało kontakt. Zastosowanie powyższych środków powinno być wystarczające, aby uniknąć nawrotów i rozprzestrzeniania choroby na pozostałych domowników zwłaszcza, że wszy poza żywicielem mogą przeżyć do 72 h.

Autor