Zaskórniki – czym są?

Zaskórniki (łac. comedo), zwane potocznie wągrami, to niewielkie wykwity, które pojawiają się na skórze w okolicy gruczołów łojowych. Gruczoły te produkują sebum (łój), będące mieszaniną lipidów nabłonkowych, która zabezpiecza skórę przed utratą wody i tworzy na niej przeciwgrzybiczą, antywirusową i antybakteryjną warstwę chroniącą przed działaniem czynników zewnętrznych. Bez tej warstwy lipidowej skóra byłaby mało elastyczna, przesuszona i bardziej podatna na uszkodzenia. 

U nastolatków w okresie pokwitania dochodzi do dużych wahań hormonalnych, co przyczynia się do nadmiernej aktywności gruczołów łojowych, a to sprzyja powstawaniu wągrów. Jeżeli ujście gruczołów zostaje zablokowane np. przez łuszczący się naskórek, sebum zaczyna się w nich gromadzić, co prowadzi do powstawania krostek. Zaskórniki najczęściej pojawiają się w okolicach czoła, nosa i brody, a także na skórze ramion, klatki piersiowej i pleców, czyli tam, gdzie gruczołów łojowych jest najwięcej.

Umów się do dermatologa

Jakie występują typy zaskórników?

Wyróżnia się dwa typy zaskórników ze względu na przyczynę ich występowania – zaskórniki zamknięte oraz otwarte.

Zaskórniki zamknięte

Ten typ zaskórników powstaje na skutek zamknięcia ujścia gruczołów łojowych przez nadmiernie łuszczący się naskórek. Produkowane rzez gruczoły sebum nie znajduje ujścia, więc zaczyna się gromadzić razem z nieprawidłowo złuszczonymi komórkami naskórka i zanieczyszczeniami. Zaskórniki zamknięte mają postać niewielkich, białych krostek przypominających kaszkę, które stają się bardziej widoczne po lekkim naciągnięciu skóry. Są położone na tyle głęboko, że nie da się ich „wydusić”.

Zaskórniki otwarte

Wykwity te pojawiają się na skutek zastoju sebum i towarzyszącego mu nadkażenia bakteryjnego (głównie bakteriami Cutibacterium acnes). Gromadząca się masa rogowo-łojowa utlenia się, przez co krostki przybierają ciemny kolor. Zaskórniki otwarte mogą na skutek niewłaściwej pielęgnacji przerodzić się w wykwity grudkowo-krostkowe lub bolesne, ropne torbiele.

Jak walczyć z zaskórnikami?

Ważnym elementem walki z różnymi zmianami skórnymi i dermatozami jest właściwie dobrana pielęgnacja skóry. W przypadku nawracających zaskórników zmiana nawyków higienicznych jest koniecznością, która wyjdzie skórze na dobre. 

Do oczyszczania skóry zaleca się stosowanie łagodnych preparatów myjących, które usuną gromadzące się na skórze zanieczyszczenia oraz nadmiar sebum. Do niedawna do pielęgnacji skóry z niedoskonałościami zalecano produkty kosmetyczne na bazie alkoholu, który miał dokładnie oczyszczać skórę i likwidować bakterie. Osiągany efekt był zgoła odwrotny, gdyż alkohol i silne detergenty działają drażniąca na skórę i gruczoły łojowe, co prowadzi do jeszcze bardziej nasilonej produkcji sebum. Oprócz delikatnych środków myjących do oczyszczania skóry z zaskórnikami sprawdzą się maseczki przygotowane z glinek kosmetycznych – zielonej i czerwonej. Dostępne są zarówno gotowe produkty, jak i sproszkowane glinki, z których samodzielnie można przygotować domową maseczkę.

Aby usunąć nadmiar zrogowaciałego naskórka, należy wykonywać peelingi, które działają złuszczająco i odblokowują zapchane ujścia gruczołów łojowych. Zabiegi złuszczające można powtarzać 1-2 razy w tygodniu lub tak często, jak skóra tego potrzebuje. Skuteczne są peelingi mechaniczne lub kwasowe, jednak u osób z cerą wrażliwą i naczynkową lepiej sprawdzą się peelingi enzymatyczne. 

Po złuszczeniu naskórka i dokładnym oczyszczeniu skóra wymaga porządnego nawilżenia. Warto sięgać po kosmetyki działające nawilżająco i regulujące pracę gruczołów łojowych np. kremu z dodatkiem cynku lub kwasu salicylowego. Niewskazane są bardzo tłuste kremy, które działają komedogennie, zapychając ujścia gruczołów łojowych.

Zaskórniki a leczenie dermatologiczne

Zdarza się, że modyfikacje w codziennej pielęgnacji nie przynoszą efektu lub zmiany skórne się nasilają. W takich wypadkach konieczna jest wizyta u dermatologa, który dobierze właściwy schemat leczenia. Jeżeli lekarz podejrzewa, że wykwity mają podłoże hormonalne, skieruje pacjenta do gabinetu endokrynologa.

W zwalczaniu trądziku zaskórnikowego stosuje się preparaty z dodatkiem:

• nadtlenku benzoilu, który działa bakteriobójczo, usuwa nadmiar łoju i wspomaga złuszczanie naskórka;
• kwasu azelainowego, który działa przeciwzapalnie i bakteriobójczo oraz zapobiega zapychaniu gruczołów łojowych i tym samym ogranicza tworzenie się zaskórników;
• kwasu salicylowego, który ogranicza procesy rogowacenia naskórka;
• rezorcyny, którą stosuje się w zwalczaniu oby typów zaskórników, gdyż działa udrażniająco na zapchane gruczoły łojowe;
• siarki, która skutecznie usuwa złogi martwego naskórka i nadmiaru sebum;
• retinoidów (pochodne witaminy A), które regulują procesy odnowy komórek poprzez złuszczanie warstwy rogowej naskórka i regenerację.

Jeżeli działania te nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, dermatolog może wprowadzić leczenie kremami lub maściami o działaniu miejscowym. Skuteczne w usuwaniu zrogowaciałego naskórka są też rozmaite zabiegi, w tym mikrodermabrazja czy peeling kawitacyjny, a także złuszczanie kwasami lub peelingami chemicznymi.

Przy okazji leczenia warto zadbać o swoją dietę, w której powinny się znaleźć witaminy z grupy B, witamina A oraz cynk. Nie zapominajmy też o piciu przynajmniej 2 litrów wody dziennie, by wspomóc nawodnienie skóry od wewnątrz.