Zatoki przynosowe – po co nam one?

W kościach twarzoczaszki znajdują niewielkie przestrzenie pneumatyczne, połączone z jamą nosową – są to zatoki przynosowe. Rozwijają się już w przebiegu życia płodowego, jednak swój ostateczny kształt osiągają dopiero w drugiej dekadzie życia. Laryngolodzy wyróżniają parzyste zatoki czołowe i szczękowe, zatoki sitowe oraz zatokę klinową. 

Rolą zatok przynosowych jest nawilżanie oraz ocieplanie wdychanego powietrza, wyrównywanie różnicy ciśnień, a także ochrona mózgoczaszki przed urazami. U zdrowej osoby zatoki są jałowe – nie bytują w nich wirusy, bakterie ani inne chorobotwórcze patogeny.

Dlaczego dochodzi do zapalenia zatok?

Jeżeli wirus, bakteria, grzyb bądź alergen dostaną się do zatok, mogą doprowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Wśród wirusów do zapalenia zatok najczęściej przyczyniają się adeno-, korona- i rinowirusy oraz wirusy grypy i paragrypy. Infekcje o podłożu bakteryjnym rozwijają się na skutek zakażenia szczepami Streptococcus pneumoniae, Haemofilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Infekcje o podłożu grzybiczym występują rzadko i wykrywane są zazwyczaj u cukrzyków oraz pacjentów z obniżoną odpornością.

Nawracające stany zapalne zatok przynosowych mogą być również wywołane przez infekcje zębów, źle leczoną alergię, czy nawet skrzywienie przegrody nosowej.

Umów wizytę u laryngologa

Jak rozpoznać, że to zapalenie zatok?

Laryngolodzy wyróżniają trzy typy zapalenia zatok:

• ostre zapalenie zatok – ma gwałtowny początek, którego nie poprzedzają objawy zwiastujące, utrzymuje się do 4. tygodni;
• podostre zapalenie zatok – infekcja trwa do 8. tygodni;
• przewlekłe zapalenie zatok – stan zapalny i towarzyszące mu objawy utrzymują się dłużej niż 8 tygodni.

Przy stanach zapalnych zatok występuje uporczywy katar, który objawia się obfitą i gęstą wydzieliną, spływającą po tylnej ścianie gardła, co dodatkowo prowadzi do podrażnienia i wywołuje kaszel. Wraz z katarem pojawia się obrzęk śluzówki, który utrudnia oddychanie przez nos, a także zaburzenia węchu i opuchlizna twarzy w okolicy oczu. Podczas schylania się odczuwalny może być bolesny ucisk w okolicy czoła i u nasady nosa. Infekcja w obrębie zatok szczękowych może objawiać się nieprzyjemnym zapachem z ust oraz bólem zębów.

Korzyści płynące z płukania zatok

Irygacja zatok, inaczej płukanie zatok, to mechaniczna metoda pozwalająca usunąć zalegającą wydzielinę obecną przy nieżycie nosa oraz stanach zapalnych zatok, a także wszelkie zabrudzenia, które dostają się do nosa. Płukanie można stosować jako uzupełnienie leczenia objawów przeziębienia bądź zapalenia zatok przynosowych, można je też wykonywać w ramach profilaktyki chorób górnych dróg oddechowych

Roztwór stosowany do płukania zatok pomaga łagodzić objawy ostrego, podostrego i przewlekłego zapalenia zatok. Działa przeciwobrzękowo i łagodząco, a także nawilżająco na śluzówkę nosa. Przy niektórych infekcjach lekarz laryngolog może zlecić stosowanie antybiotyku, którym płucze się zatoki.

Czym można płukać zatoki?

W aptekach można kupić gotowe zestawy do płukania zatok, które składają się z irygatora oraz proszku do przygotowania roztworu. W skład takiego preparatu wchodzi czysty chlorek sodu (NaCl), niekiedy wzbogacany chlorkiem potasu, wapnia lub magnezu, dwuwęglanem sodu bądź ksylitolem. Można z niego przygotować roztwór izotoniczny (o niższym stężeniu NaCl) lub hipertoniczny (o wyższym stężeniu NaCl). Ten pierwszy oczyści jamę nosową i zatoki oraz nawilży śluzówkę, z kolei roztwór hipertoniczny zredukuje obrzęk błony śluzowej i udrożni nos.

Do płukania zatok można wykorzystać również sól fizjologiczną, roztwór soli kuchennej lub rozcieńczoną wodę utlenioną.

Poprawna technika płukania zatok

Prawidłowo przeprowadzone płukanie zatok jest bezbolesne i szybko udrażnia nos. Pamiętajmy, by roztwór do irygacji miał temperaturę zbliżoną do temperatury ciała. Przed płukaniem dokładnie wydmuchajmy nos. Zabieg najlepiej wykonać nad wanną lub umywalką, z głową lekko pochyloną do przodu. Butelkę do irygacji wypełnioną płynem przykładamy do jednego otworu nosowego i lekko naciskamy, aby roztwór wydostał się drugim nozdrzem. Jeżeli korzystamy z dzbanka do płukania zatok, woda będzie swobodnie przepływać pod wpływem grawitacji. Procedurę powtarzamy na drugim nozdrzu, pamiętając o tym, by cały czas oddychać przez usta. Jeśli płyn dostanie się do gardła, należy go odkrztusić i wypluć.

Po zakończonej irygacji ponownie wydmuchujemy nos, a sprzęt do płukania zatok myjemy pod bieżącą wodą. 

WAŻNE!

Po płukaniu zatok nie należy przyjmować pozycji leżącej przez minimum godzinę. Nie zaleca się wykonywania irygacji zatok bezpośredni przed snem.

Płukanie zatok – kiedy tego nie robić?

Płukanie zatok uważane jest za bezpieczną metodę oczyszczania nosa i zatok, jednak istnieją pewne przeciwwskazania do wykonywania tego zabiegu. Irygacji zatok powinny unikać osoby, które cierpią na nawracające krwawienia z nosa, jak również osoby z uszkodzoną śluzówką nosa bądź zmagające się z zapaleniem ucha.

Jeżeli jesteśmy świeżo po operacji jamy nosowej lub zatok, z zabiegiem lepiej się wstrzymać lub omówić to z lekarzem laryngologiem. Jeżeli nos jest całkowicie zablokowany, płukanie zatok jest przeciwwskazane.