Czym jest tokofobia?

Tokofobia jest jednym z rodzajów fobii, czyli silnego strachu wywołanego przez konkretny czynnik. Definiuje się ją jako paniczny strach przed ciążą i naturalnym porodem. Pierwsze wzmianki w literaturze o tego typu zaburzeniach psychicznych pochodzą z końca XIX wieku, lecz badania na szerszą skalę zostały zapoczątkowane po 1980 roku przez szwedzkich lekarzy położników. Obecnie szacuje się, że 80% kobiet odczuwa łagodne obawy związane z ciążą i porodem, w przypadku 6-10% przyszłych mam strach ma wysokie natężenie, a u 2% jest skrajnie paraliżujący.

Tokofobia może dotyczyć wielu aspektów - kobiety obawiają się przede wszystkim bólu porodowego, komplikacji ciąży i porodu, ale również utraty kontroli nad własnym ciałem oraz sił potrzebnych do naturalnego porodu. Lęk może dotyczyć także śmierci swojej lub dziecka oraz urodzenia dziecka niepełnosprawnego lub obciążonego wadami genetycznymi. Okazuje się, że dużą rolę w pojawieniu się tokofobii odgrywa stopień zaufania do zespołu medycznego. Obawy mogą dotyczyć także zmian, które mogą zajść po urodzeniu się dziecka - konieczności czasowej rezygnacji z kariery zawodowej i dotychczasowego życia prywatnego, rozpadu związku, zmiany masy ciała, wyglądu, braku predyspozycji do spełnienia narzuconych przez społeczeństwo norm bycia “dobrym rodzicem”, krytyki otoczenia i rodziny.

Umów wizytę u lekarza rodzinnego

Objawy tokofobii

Silny strach przed ciążą, porodem i innymi okołociążowymi aspektami jest jednocześnie charakterystycznym symptomem tokofobii, a zarazem przyczyną innych objawów psychosomatycznych. 

Zaburzenie może powodować:

• koszmary senne i/lub bezsenność,
• ciągłe lub nawracające uczucie rozdrażnienia, niepokoju, poddenerwowania,
• ataki paniki,
• trudności z koncentracją, zapamiętywaniem, 
• dezorientację,
• unikanie stosunków seksualnych i/lub stosowanie kilku metod antykoncepcji jednocześnie, by ograniczyć ryzyko zajścia w ciążę do minimum,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,
• ukrywanie ciąży,
• niemożność odczuwania radości i pozytywnych emocji w oczekiwaniu na dziecko,
• dolegliwości somatyczne - kołatanie serca, ucisk w klatce piersiowej, przyspieszone tętno, bóle brzucha, nudności, wymioty.

Tokofobia - rodzaje i przyczyny

W środowisku medycznym można spotkać się z podziałem tokofobii na trzy rodzaje - pierwotną, wtórną i będącą objawem depresji.

Tokofobia pierwotna

Tokofobia pierwotna diagnozowana jest u kobiet, które są przed lub w trakcie pierwszej ciąży. Lęk u tej grupy może wynikać z:

• problemów natury psychologicznej - niskie poczucie własnej wartości, brak wiary we własne możliwości, w tym przekonanie o niedostatecznych umiejętnościach rodzicielskich;
• traumatycznych wydarzeń z przeszłości - doświadczenie gwałtu, przemocy seksualnej;
• zaburzeń odżywiania i/lub silnego lęku przed zmianą wyglądu ciała (np. przytyciem, rozstępami);
• osobowości neurotycznej - skłonności do nieustannego zamartwiania się, przygnębienia, życia w cieniu wielu obaw;
• presji otoczenia lub rodziny do posiadania dziecka i/lub porodu naturalnego;
• młodego wieku;
• niskiego poziomu wykształcenia, w tym wiedzy nt. ciąży i porodu;
• braku wsparcia socjalnego i niskiego statusu socjoekonomicznego;
• zasłyszanych historii innych kobiet o traumatycznym porodzie, niepełnosprawnościach, chorobach, przypadkach śmierci podczas porodu, trudnościach w wychowaniu dziecka itp.

Tokofobia wtórna

Tokofobia wtórna dotyczy kobiet, które mają za sobą nieprzyjemne doświadczenia związane z ciążą i porodem. Wśród jej przyczyn wymienia się m.in.:

• traumatyczny przebieg ciąży i/lub porodu;
• poronienie;
• urodzenie pierwszego dziecka obciążonego chorobą lub niepełnosprawnością;
• brak wsparcia psychologicznego w trakcie lub po pierwszej ciąży;
• depresję poporodową lub poporodowy psychogenny zespół pourazowy (PTSD).

Tokofobia jako objaw depresji

Ten rodzaj tokofobii może występować u kobiet przed lub w trakcie pierwszej i kolejnych ciąż, a jej podłożem jest trwająca depresja. Strach przyszłej mamy wiąże się z negatywnymi przekonaniami o sobie, utratą wiary we własne możliwości, przeświadczeniem o śmierci swojej lub dziecka w trakcie porodu. Niebagatelne znaczenie ma stan psychiczny matki przed zajściem w ciążę oraz wsparcie rodziny i personelu medycznego przed podjęciem decyzji o macierzyństwie.

Jak sobie poradzić z tokofobią?

Skuteczne opanowanie nadmiernego strachu i lęku przed ciążą i porodem jest jak najbardziej możliwe, wymaga jednak zaangażowania i chęci przyjęcia pomocy. Rozpoznanie tokofobii jest stawiane przez lekarza psychiatrę, jednak w terapię powinni być włączeni psycholog, psychoterapeuta, lekarz ginekolog i położna. 

Leczenie tokofobii opiera się na psychoterapii, która czasem jest równocześnie wspomagana farmakologiczne, w zależności od stopnia nasilenia objawów. Najczęściej wybieraną formą jest terapia poznawczo-behawioralna, ze względu na jej krótki czas trwania oraz skupienie na konkretnym problemie. Psychoterapeuta lub seksuolog kładzie również nacisk na naukę kontrolowania uczuć i emocji, metod relaksacyjnych, redukowania stresu i elementów medytacji. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Ważnym elementem radzenia sobie z tokofobią jest edukacja i wsparcie ze strony bliskich, by zapewnić ciężarnej maksymalny komfort psychiczny. Dołączenie do zajęć szkoły rodzenia może okazać się świetnym pomysłem - przebywanie wśród innych kobiet, podzielenie się z nimi swoimi obawami oraz wspólna nauka i ćwiczenia fizyczne mogą znacząco zredukować stres i obawy przyszłej mamy.

Bibliografia:

1. Billert, H. (2007). Tokofobia - problem multidyscyplinarny. Ginekologia Polska, 78, s. 807-811.
2. Żurawicka. D., Łuczak, I, Wojtal, M., Siekierki, J. (2019). Wybrane aspekty opieki pielęgniarskiej i położniczej w różnych specjalnościach medycyny. Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu, t. 7, s. 207-215.
3. Studniczek. A., Kossakowska, K., Bobrowska, K. (2020). Obawy dotyczące psychologicznych i fizjologicznych aspektów ciąży, porodu i połogu u kobiet nie posiadających dzieci. KWARTALNIK NAUKOWY FIDES ET RATIO, 3(43), s. 238-259.
4. Kamasz, E., Pilarska, N., Włodarczyk, A. (2020). Znaczenie traumatycznych narracji porodowych oraz opieki ginekologicznej jako czynnika rozwoju tokofobii w oczach młodych kobiet. KWARTALNIK NAUKOWY FIDES ET RATIO, 3(43), s. 32–333. 
5. Guszkowska, M. (2012). Lęk przed porodem i determinujące go czynniki - przegląd literatury. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 5, 3, s. 154-161.
6. Kaźmierczak, M., Sołdyńska, M., Gierszewska, M., Gebuza, G., Mieczkowska E. (2017). Ocena lęku przed porodem u kobiet ciężarnych. Piel Zdr Publ., 26(1), s. 69–75.