Krew – czym jest i z czego jest zbudowana?

W organizmie każdego człowieka krąży krew – płyn ustrojowy, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wszystkich układów. Składa się ona z części płynnej, czyli osocza oraz tzw. elementów morfotycznych. Głównym składnikiem osocza jest woda, w której rozpuszczone są m.in. białka, elektrolity, produkty przemiany materii i substancje odżywcze. Do elementów morfotycznych zalicza się erytrocyty, leukocyty i trombocyty.

Głównym zadaniem krwi jest transport gazów (tlenu i dwutlenku węgla), substancji odżywczych, hormonów oraz innych substancji pomiędzy komórkami. Krew uczestniczy ponadto w procesach obronnych, chroniąc organizm przed chorobotwórczymi patogenami, a także zapewnia stałą temperaturę ciała. Co więcej, dzięki krwi możliwy jest proces krzepnięcia.

Lekarzem, który zajmuje się schorzeniami krwi jest hematolog.

Czym jest grupa krwi?

O tym, że nie każda krew jest taka sama, dowiedzieliśmy się na początku XX wieku dzięki Karlowi Landsteinerowi. Ten austriacki uczony podczas swoich badań zauważył, że na powierzchni erytrocytów obecne są antygeny, które odpowiedzialne są za reakcję układu odpornościowego. Odkrycie Landsteinera stało się podwaliną nauki o grupach krwi. Wyróżnia się kilka układów grupowych krwi człowieka, jednak największe znaczenie medyczne maja układy: AB0, Rh i Kell.

Układy grupowe krwi i ich znaczenie

Układ AB0

Ten układ grupowy krwi uważany jest za najważniejszy w organizmie człowieka. Obecność antygenu A lub B warunkuje przynależność do podstawowej grupy krwi:

• grupa A - na erytrocytach występuje antygen A;
• grupa B - na erytrocytach występuje antygen B;
• grupa AB - na erytrocytach występuje zarówno antygen A i B;
• grupa 0 - brak antygenu na erytrocytach.

Przynależność do danej grupy krwi jest niezmienna przez całe życie. Zmiana jest możliwa (choć nie występuje zawsze) u pacjentów po przeszczepie szpiku kostnego. W zależności od grupy, w surowicy krwi występują przeciwciała, które są naturalnie skierowane przeciw antygenowi nieobecnemu w krwinkach. I tak w przypadku grupy 0 występują przeciwciała anty-A i anty-B, dla grupy A przeciwciała anty-B, a dla grupy B przeciwciała anty-A. Wyjątkiem jest grupa AB, która nie posiada przeciwciał. Znajomość grupy krwi jest istotna podczas przetaczania krwi. Jeżeli pacjentowi przetoczy się krew z antygenami, grozi to wystąpieniem reakcji poprzetoczeniowej.

Układ Rh

Drugim istotnym układem grup krwi jest układ Rh. Na czerwonych krwinkach wstępują różne typy antygenów, w obrębie układu Rh występuje ich aż 49, jednak najistotniejszym i najbardziej immunogennym jest antygen D. Jeżeli dana osoba posiada na powierzchni erytrocytów antygen D, określa się ją mianem Rh+. Osoby, u których ten antygen nie występuje, określane są jako Rh-. Obecność tych antygenów jest niezależna od antygenów A i B. Występowanie przeciwciał do antygenów Rh jest konsekwencją kontaktu z obcymi krwinkami. Znajomość czynnika Rh jest istotna przy przetaczaniu krwi i przeszczepach narządów. Wiedzę w tym zakresie powinny mieć również pary planujące zajście w ciąże. Dlaczego? Jeżeli matka dziecka ma grupę Rh-, a ojciec Rh+, istnieje ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego.

Układ Kell

Występujący w tym układzie antygen K jest silnie immunogenny i może być przyczyną odczynu poprzetoczeniowego lub konfliktu serologicznego, a także choroby hemolitycznej u noworodków, gdy płód jest K-dodatni. Przeciwciała anty-K mogą powstać jako konsekwencja transfuzji, gdy biorca K-ujemny otrzymał K-dodatnią krew.

Której grupy krwi jest najwięcej?

W Polsce najwięcej pacjentów posiada grupę krwi A Rh+ (32%), drugie w kolejności są osoby z grupą 0 Rh+ (31%). Trzecią największą grupą są pacjenci z grupą B Rh+ (15%), potem kolejno grupy AB Rh+ (7%), O Rh- (6%) i A Rh- (6%), B Rh- (2%) i AB Rh- (1%).

Ze statystyk wynika, że antygen D występuje u około 85% procent populacji.

Dziedziczenie grup krwi po rodzicach

W przypadku układu Rh symbol "D" oznacza obecność antygenu D, zaś "d" oznacza jego brak. Jeżeli dziecko odziedziczy antygen D chociaż po jednym rodzicu, będzie miała układ Rh+. Zdarzają się jednak przypadki, gdy oboje rodzice mają układ Rh+, a dziecko Rh-. Jeżeli oboje rodzice mają układ Rh-, dziecko również nie będzie mialo antygenu D.

Jak oznaczyć grupę krwi?

Aby oznaczyć grupę krwi wystarczy wykonać podstawowe badanie laboratoryjne z krwi. W trakcie tego badania oznacza się układ grupowy AB0 i Rh. Oznaczenie grupy krwi standardowo przeprowadza się przez ewentualną transfuzją krwi u biorców krwi.

Warto mieć wiedzę o tym, jaką mamy grupę krwi, ponieważ nigdy nie wiemy, kiedy ta wiedza może się przydać. Informacja ta może być potrzebna w sytuacjach awaryjnych, jak operacja po przebytym wypadku, ale również przed planowanymi zabiegami czy na potrzeby planowania i prowadzenia ciąży. Dla personelu medycznego wiarygodnym dokumentem potwierdzającym grupę krwi są wyniki badania laboratoryjnego potwierdzone pieczątką pracowni, legitymacja honorowego dawcy krwi lub indentyfikacyjna karta grupy krwi, czyli tzw. krewkarta lub KIGK. Warto rozważyć tę ostatnią opcję, ponieważ zachowuje ona ważność przez całe życie i pozwala np. uniknąć każdorazowego oznaczania grupy krwi np. przy częstych pobytach w szpitalu.

Autor