Zdjęcie pantomograficzne - co to takiego?

W pracy lekarzy stomatologów, ortodontów i chirurgów szczękowych zdjęcia rentgenowskie stanowią nieocenioną pomoc. Jednym z nich jest panoramiczne zdjęcie rentgenowskie twarzoczaszki - w skrócie pantomograficzne. Obejmuje ono całą twarzoczaszkę. Widać na nim nie tylko kości, czyli zęby i szczęki, ale także tkanki je otaczające.

Wskazania do zdjęcia pantomograficznego

Pantomogram to wszechstronne narzędzie diagnostyczne. Wykonuje się go np. przed założeniem aparatu ortodontycznego. Lekarz ortodonta na jego podstawie jest w stanie opracować plan leczenia wad zgryzu.

Panoramę zębów wykorzystuje się także do planowania usuwania problematycznych zębów - głównie zębów mądrości. Często rosną one nieprawidłowo, do tego nie wyrzynają się całkowicie, co utrudnia ocenę położenia, kierunku wyrzynania oraz stanu okolicznych tkanek. Wszystko to można ocenić z pomocą zdjęcia RTG.

Zdjęcie pantomograficzne pozwala także na ogólną ocenę stanu uzębienia, jak i przyzębia. Dzięki niemu można zlokalizować stany zapalne, próchnicę, zwapnienia, ubytki, a także obecne w kościach torbiele, guzy i nowotwory. Prześwietlenia jamy ustnej to także część leczenia urazów twarzoczaszki, np. złamań czy pęknięć. Dodatkowo dzięki nim można ocenić stan zatok przynosowych.

Jak wykonuje się zdjęcie pantomograficzne?

Zdjęcia takie wykonuje specjalna pracownia RTG. Sercem pracowni jest aparat pantomograficzny (rentgenowski). Ze względu na promieniowanie, pomieszczenie jest specjalnie izolowane, by nie wypuszczać promieniowania na zewnątrz.

Przed badaniem należy zdjąć metalowe przedmioty, szczególnie z okolic głowy, np. kolczyki, naszyjniki. Pacjent ubiera specjalne ubranie (najczęściej kamizelkę), które nie przepuszcza promieniowania rentgenowskiego - chroni ona narządy wewnętrzne. Po przygotowaniu staje się w wyznaczonym miejscu, kładzie podbródek na oparciu, a między zęby wkłada się jednorazową wkładkę, która zapewnia odpowiedni dystans i ułożenie szczęki. Osoba wykonująca badanie ustawia dokładnie głowę pacjenta, informuje o konieczności pozostania w bezruchu i uruchamia aparat.

Samo wykonywanie zdjęcia trwa kilka-kilkanaście sekund. Tradycyjne pantomografy mają specjalną błonę światłoczułą, którą trzeba najpierw wywołać. Obecnie raczej spotykane są aparaty cyfrowe, w których szybciej można otrzymać gotowe zdjęcie.

Pantomogram - dawka promieniowania. Jak często można wykonywać pantomogram zębów?

W Polsce nie ma obecnie oficjalnych norm ani ograniczeń co do liczby zdjęć pantomograficznych w ciągu roku. Rekomenduje się profilaktyczne wykonanie zdjęcia co dwa lata. Dawka promieniowania, jaką przyjmuje badany w trakcie wykonywania zdjęcia, jest bardzo niska, wręcz wielokrotnie niższa niż w przypadku zdjęć RTG pozostałych części ciała. Lekarze kierują się zasadą ALARA, która mówi o zastosowaniu jak najniższych dawek, które dają wartościowy wynik. Dzięki temu nie jesteśmy narażeni na wysokie promieniowanie.

Dla porównania, w ciągu roku statystycznie przyjmujemy około 3,3 mSv promieniowania. Jedno zdjęcie pantomograficzne to natomiast 0,007 do 0,0012 mSv. 

Przeciwwskazania do zdjęcia pantomograficznego

Pantomogram to badanie bezpieczne i bezinwazyjne, które prawie nie ma żadnych przeciwwskazań. Jedyny wyjątek stanowią kobiety w ciąży, które jednak wciąż w przypadku uzasadnionej konieczności mogą mieć zlecone wykonanie zdjęcia.

Jak odczytać zdjęcie RTG zębów?

Odczytanie i interpretacja zdjęcia pantomograficznego należy do zadań lekarza zlecającego badanie. Niestety bez odpowiedniej wiedzy i doświadczenia sami nie jesteśmy w stanie zrobić tego poprawnie. Należy pamiętać, że w Polsce na każde badanie rentgenowskie (poza punktowym zdjęciem RTG zęba) konieczne jest skierowanie od lekarza - niekoniecznie stomatologa. Nie wykona się pantomogramu bez aktualnego skierowania.

Wizytę u wybranego specjalisty zarezerwujesz wygodnie bez wychodzenia z domu na portalue LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia:

1. Tomaszewska, I. M., Goncarz, G. (2013). Badania radiologiczne w stomatologii. Podsumowanie wytycznych American Dental Association i US Department of Health and Human Services. Medycyna Parktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/stomatologia/wytyczne/89470,badania-radiologiczne-w-stomatologii-wytyczne-ada-i-us-department-of-hhs. (Dostęp: 07..2023).
2. Grzanka, P. (2000). Diagnostyczne badania radiologiczne (badania RTG). Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/174814,diagnostyczne-badania-radiologiczne-badania-rtg. (Dostęp: 07.2023).
3. Promieniowanie jonizujące w życiu codziennym. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/polski-atom/promieniowanie-jonizujace-w-zyciu-codziennym#:~:text=Według%20danych%20publikowanych%20przez%20World,więcej%20niż%20średnio%20w%20Polsce. (Dostęp: 07.2023).

Autor