Posocznica (sepsa) – co to takiego?

Aby zrozumieć, czym jest posocznica, należy znać jej definicję. Obecnie obowiązuje ta utworzona w 2016 roku. Definicja sepsy brzmi następująco: “zagrażająca życiu dysfunkcja narządowa spowodowana zaburzoną regulacją odpowiedzi ustroju na zakażenie; odpowiedź ta powoduje uszkodzenie tkanek i narządów (odpowiada poprzedniemu pojęciu “ciężkiej sepsy””. Mówiąc prościej, posocznica to stan, w którym doszło do niekontrolowanej awarii w organizmie człowieka. Zazwyczaj przyczyną sepsy jest rozwój zakażenia wywołanego chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Na szczęście posocznica nie występuje często. Szacuje się, że na ciężką sepsę w Polsce roczna zapadalność wynosi 0,65/1000. Niestety, na oddziałach intensywnej terapii posocznica jest bardzo częstą przyczyną śmierci pacjenta.

Umów się do lekarza rodzinnego

Rodzaje sepsy

Posocznice mogą wywoływać różne czynniki etiologiczne. Najczęstszymi winowajcami, odpowiedzialnymi za powstanie tego zagrażającego życiu stanu, są bakterie Gram-ujemne, m.in. Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli czy Klebsiella pneumoniae, a rzadziej bakterie Gram-dodatnie, np. gronkowce i paciorkowce. Za część przypadków sepsy odpowiadają zakażenia grzybicze (zazwyczaj Candida albicans).

Rodzaj drobnoustroju, który wywołał posocznicę, nie decyduje jednak w żaden sposób o przebiegu sepsy i jej ciężkości. Co ciekawe, obecność drobnoustroju we krwi nie jest nawet warunkiem koniecznym do wystąpienia sepsy.

Posocznica meningokokowa i gronkowcowa

Stosunkowo często mówi się o sepsie w kontekście powikłań zakażenia meningokokami lub pneumokokami. Na szczęście, dzięki nieustannemu rozwojowi metod leczenia, posocznica meningokokowa oraz posocznica gronkowcowa, pomimo że wciąż są groźne, nieraz dobrze reagują na leczenie i pacjent wraca do zdrowia. Obecności tych bakterii we krwi nie należy jednak absolutnie bagatelizować.

Jak rozpoznać posocznicę – objawy?

Istnieje skala służąca rozpoznaniu sepsy - jest to tzw. skala SOFA (ang. sepsis related organ failure assessment). Podczas oceny stanu zdrowia lekarz przyznaje od 0-4 punktów za pracę poszczególnych układów (oddechowego, krzepnięcia, sercowo-naczyniowego, ośrodkowego układu nerwowego) oraz narządów (nerek i wątroby) w oparciu o konkretne parametry fizykochemiczne. Jeśli obserwuje się nagły wzrost punktacji o minimum 2 punkty skali SOFA, wówczas istnieje ryzyko posocznicy.

Istnieje pewna modyfikacja skali SOFA, tzw. qSOFA (ang. quick SOFA), czyli uproszczona wersja skali, oceniająca wyłącznie trzy parametry:

• ciśnienie skurczowe krwi,
• częstość oddechów,
• zaburzenia świadomości.

Uproszczona skala służy ocenie niewydolności wielonarządowej na oddziałach szpitalnych innych niż intensywna terapia (np. SOR lub oddział zabiegowy) oraz umożliwia sprawną ocenę stanu zdrowia w warunkach pozaszpitalnych.

Posocznica i co dalej?

Pacjent z podejrzeniem sepsy powinien jak najszybciej znaleźć się pod opieką lekarza - medycyny ratunkowej lub internisty. Niezwykle istotne jest wykonanie badań mikrobiologicznych w celu potwierdzenia lub wykluczenia posocznicy i ustalenia czynnika etiologicznego zakażenia. Ustalenie rodzaju drobnoustroju, który wywołał sepsę, pozwoli na wprowadzenie celowanej antybiotykoterapii.

Procedury, które wykonywane są u pacjentów z posocznicą określają m.in. wytyczne Surviving Sepsis Campaign z 2021 roku. Postępowanie kliniczne obejmuje wprowadzenie antybiotykoterapiii o szerokim zakresie działania, a po ustaleniu czynnika etiologicznego, przejście na konkretny antybiotyk celowany. Zalecenia obejmują również informację na temat czasu i sposobu podania leku, informują o sposobie rozpoznania posocznicy oraz jasno wskazują na badania, które należy wykonać u osób z sepsą.

Posocznica – podsumowanie

Posocznica jest niebezpiecznym stanem, dlatego powinniśmy w  pierwszej kolejności starać się jej zapobiec. W przypadku podejrzenia zakażenia drobnoustrojami lub w jakiejkolwiek innej sytuacji pogorszenia stanu zdrowia, nie lekceważmy objawów klinicznych i sygnałów, które wysyła nam organizm - udajmy się do lekarza rodzinnego w celu oceny stanu zdrowia. 

Wizytę u wybranego specjalisty umówisz z łatwością poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl. 

Bibliografia:

1. Kübler, A., Jaeschke, R., Jankowski, M. (2019). Sepsa i wstrząs septyczny. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków, s. 2482-2489.
2. Tomkowski, W.Z., Kuca, P., Burakowski, J., Wiśniewska, J., Szturmowicz, M., Florczyk, M., Torbicki, A. (2003). Posocznica gronkowcowa skutecznie leczona linezolidem – opis przypadku. Borgis - Anestezjologia Intensywna Terapia, 2/2003, s. 107-109.
3. Surviving Sepsis Campaign Guidelines 2021. Dostępne na: https://www.sccm.org/Clinical-Resources/Guidelines/Guidelines/Surviving-Sepsis-Guidelines-2021.

Autor