Pałeczka ropy błękitnej — co to za rodzaj bakterii

Pałeczka ropy błękitnej (łac. Pseudomonas aeruginosa) jest tlenową bakterią Gram-ujemną, która odpowiada za m.in. ciężkie infekcje ran, w szczególności powstałe na skutek oparzeń czy owrzodzeń. Jest odpowiedzialna za zakażenia układu oddechowego czy układu moczowego (najczęściej u osób cewnikowanych) oraz bakteryjne ostre zapalenie ucha zewnętrznego. Bakteria ta może być również przyczyną posocznicy (sepsy). 

Pałeczka ropy błękitnej nazywana jest też często „niebieską bakterią” ze względu na to, że potrafi produkować charakterystyczne barwniki, które nadają hodowlom tej bakterii oraz zakażonym tkankom specyficzny kolor.

Do czynników predysponujących do zakażenia pałeczką ropy błękitnej jest upośledzenie odporności, przebyta lub trwająca antybiotykoterapia (w szczególności o szerokim spektrum), chorowanie na mukowiscydozę czy rozstrzenie oskrzeli, ale również częste zaostrzenia POChP, czy też użycie niedokładnie wysterylizowanych narzędzi chirurgicznych. Na infekcję pałeczką ropy błękitnej narażeni są najbardziej pacjenci znajdujący się na oddziałach chirurgicznych, oparzeniowych, intensywnej terapii czy hematologicznych. Do zakażenia pałeczką ropy błękitnej może dojść również w miejscach takich, jak basen czy sauna oraz np. w salonach kosmetycznych, czy piercingu, co wynika z niedokładnej sterylizacji używanego sprzętu do wykonywanych zabiegów.

Umów dogodny termin telewizyty u lekarza rodzinnego

Pałeczka ropy błękitnej a szpitalne zapalenie płuc

Pałeczka ropy błękitnej nie tylko powszechnie występuje w środowisku, ale także jest składową szpitalnej flory bakteryjnej. Ze względu na to, że bakteria ma zdolność do wytwarzania biofilmu, można ją znaleźć nie tylko na wilgotnych powierzchniach, ale także na respiratorach, endoskopach, cewnikach czy w nebulizatorach. Wytwarzany biofilm chroni bakterie przed układem odpornościowym gospodarza, niekorzystnym oddziaływaniem środowiska, np. wysoką temperaturą czy bakteriobójczymi substancjami chemicznymi, a także „wspiera” bakterie w możliwości wytworzenia przewlekłego zakażenia.

Pałeczką ropy błękitnej można się również zarazić bezpośrednio przez dotyk osoby chorej, a także bezobjawowego nosiciela. 

Pałeczka ropy błękitnej jest najczęstszą przyczyną szpitalnego zapalenia płuc, w szczególności wśród osób znajdujących się na oddziale intensywnej terapii. Szpitalne zakażenie płuc wywołane przez Pseudomonas aeruginosa często ogranicza się do dróg oddechowych, powodując gromadzenie ropy w oskrzelach. Zajęty miąższ płuca daje ciężkie zapalenie płuc, przebiegające z gorączką, obfitym wykrztuszaniem ropnej wydzieliny, dusznością i sinicą. Może także dojść do wstrząsu. Szpitalne zapalenie płuc może rozwinąć się w szczególności u chorych zaintubowanych, sztucznie wentylowanych, chorych na mukowiscydozę, a także pacjentów poddanych intensywnej farmakoterapii przy użyciu antybiotyków oraz glikokortykosteroidów, czy takich, u których przeprowadzono tracheostomię. Warto także pamiętać, że drogi oddechowe pacjentów, którzy posiadają zmiany strukturalne w płucach, są często kolonizowane przez ten rodzaj bakterii.

Pałeczka ropy błękitnej w moczu

Pałeczka ropy błękitnej odpowiedzialna jest również około 10%  powikłanych zakażeń układu moczowego (ZUM). Objawy ZUM wywołane przez pałeczkę ropy błękitnej mogą być podobne do tych, które wywołują inne bakterie, jednakże da się zauważyć pewne cechy charakterystyczne. W ZUM wywołanych przez Pseudomonas aeruginosa, oprócz typowych objawów takich, jak częste parcie na mocz, ból i pieczenie podczas oddawania moczu czy bólu podbrzusza, występuje także zmiana koloru moczu, jego gęstości oraz zapachu. Mocz w ZUM wywołanym pałeczką ropy błękitnej może stać się bardziej zielonkawy czy nawet niebiesko-zielony ze względu na barwniki wytwarzane przez bakterię (piocyjanina, fluoresceina). Dodatkowo mocz może zmienić swój zapach, który opisuje się jako jaśminowy czy owocowy. Mocz także może stać się mętny, ze względu na obecność w nim ropy. 

Należy pamiętać, że do wystąpienia powikłanego ZUM predysponują takie czynniki, jak: zastój moczu wywołany np. kamicą moczową, refluks pęcherzowo-moczowodowy, wspomniane wcześniej cewnikowanie pęcherza moczowego czy zabiegi w obrębie dróg moczowych, ale również cukrzyca (zwłaszcza niewyrównana), obniżona odporność, zaawansowany wiek, okres ciąży i połogu, leczenie szpitalne z innych przyczyn. 

Aby wykryć pałeczkę ropy błękitnej w moczu, należy wykonać badanie ogólne i posiew moczu, a także badania z krwi z oznaczeniem liczby limfocytów, CRP oraz OB.

Pałeczka ropy błękitnej w moczu u dziecka

Zakażenia układu moczowego należą do jednych z najczęstszych infekcji występujących u dzieci. Zakażenia te są głównie wywoływane przez bakterię Escherichia coli, która odpowiada za 65% do 90% wszystkich potwierdzonych przypadków ZUM u dzieci, choć także zdarzają się zakażenia wywołane innymi patogenami, w tym pałeczką ropy błękitnej.

P. aeruginosa, tak jak w przypadku osób dorosłych, jest także znaczącym uropatogenem w zakażeniach układu moczowego, które zostały nabyte najczęściej w trakcie hospitalizacji. U dzieci ZUM wywołane zakażeniem pałeczką ropy błękitnej wiąże się najczęściej z przebytymi ostatnio procedurami medycznymi takimi, jak: cewnikowanie dróg moczowych, cystouretrografia, operacje w zakresie dróg moczowych. Może być to jednak również spowodowane przez nieprawidłowości anatomiczne narządów układu moczowego.

Zakażenie pałeczką ropy błękitnej należy brać także pod uwagę u każdego dziecka, które niedawno lub aktualnie poddawane jest długotrwałej antybiotykoterapii o szerokim spektrum działania.

Pałeczka ropy błękitnej a zapalenie ucha zewnętrznego

Wilgotne środowisko oraz nadmiar wydzieliny usznej są idealnym środowiskiem dla rozwoju bakterii, a w następnej kolejności do rozwoju ostrego zapalenia ucha zewnętrznego. Jest to dość częste schorzenie, które najczęściej występuje w okresie letnim, ponieważ wtedy najwięcej z nas korzysta z otwartych kąpielisk wodnych, basenów, stąd też nazwa schorzenia — ucho pływaka. Najczęściej za wspomnianą infekcję odpowiada omawiany w tym tekście Pseudomonas aeruginosa. 

Ucho pływaka najczęściej dotyka dzieci w wieku 5-14 lat. Infekcja ta jest uogólnionym stanem zapalnym przewodu słuchowego zewnętrznego, które również może dotykać małżowinę uszną oraz błonę bębenkową. Ucho pływaka charakteryzuje się ostrym bólem, który najbardziej dokuczliwy jest podczas pociągania za płatek ucha czy przy przeżuwaniu pokarmu. Dodatkowymi objawami są take zaczerwienienie, obrzęk, swędzenie, przytłumienie słuchu, a także subiektywnie uczucie wody w uchu, pełności czy „trzaskania”. Dodatkowo może wystąpić wyciek z ucha czy też odczyn zapalny okolicznych węzłów chłonnych.

Niepowikłane ucho pływaka wywołane przez pałeczkę ropy błękitnej leczy się miejscowo poprzez podawanie do zewnętrznego kanału słuchowego kropli z antybiotykiem (ciprofloksacyną, tobramycyną, gentamycyną), a w celu złagodzenia dolegliwości bólowych podawanie doustnych środków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Zaleca się również oczyszczanie i wycieranie przewodu słuchowego oraz utrzymywanie higieny uszu.

Pałeczka ropy błękitnej na paznokciach

Pałeczka ropy błękitnej bytuje na skórze człowieka, w szczególności w takich okolicach jak pachy, pachwiny, okolica odbytu czy przestrzenie międzypalcowe stóp, nie dając u osób zdrowych niepokojących dolegliwości.

Sytuacja kliniczna wygląda inaczej w momencie zakażenia pałeczką ropy błękitnej płytki paznokciowej, do której predysponuje częste moczenie rąk, powtarzalne urazy płytek paznokciowych, nieprzewiewne obuwie, ale także nieprawidłowa pielęgnacja paznokci. Zakażenie paznokci pałeczką ropy błękitnej występuje zdecydowanie częściej u kobiet, na paznokciach rąk, stanowiąc poważny problem leczniczy ze względu na trudność w leczeniu oraz przewlekłość infekcji.

Gdy pałeczka ropy błękitnej zakaża płytkę paznokciową, powoduje zmianę ich koloru — zwykle na kolor zielony/zielono-żółty. Objaw ten nazywany jest chromonychia. Płytka paznokciowa staje się zazwyczaj zielonożółta. Zakażony paznokieć przybiera taką specyficzną barwę ze względu na wspomniane już wcześniej barwniki, które wytwarza bakteria (niebieskozieloną piocyjaninę oraz fluoresceinę). Zakażenie częściej dotyczy paznokci rąk. W przypadku pojawienia się objawów wskazujących na zakażenie paznokci bakterią Pseudomonas aeruginosa należy zgłosić się do dermatologa. Lekarz stawia rozpoznanie zakażenia paznokci pałeczką ropy błękitnej na podstawie wyniku badania bakteriologicznego. 

Pamiętaj, że wizytę u wybranego specjalisty z łatwością umówisz poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Dobrze, jeśli dodatkowo zostanie również zlecone wykonanie badania mykologicznego, ponieważ istnieje możliwość koinfekcji z grzybami z rodzaju Candida.

Leczenie zakażenia paznokci pałeczką ropy błękitnej trwa długo i polega na miejscowym stosowaniu leków przeciwbakteryjnych w postaci odpowiednich maści czy kremów z antybiotykiem (np. bacytracyną lub polimyksyną B) stosowanych miejscowo. U niektórych pacjentów lekarz może zdecydować o włączeniu antybiotykoterapii doustnej. Wskazana jest również odpowiednia pielęgnacja skóry i paznokci, ale również zaprzestanie na czas terapii stosowania hybrydowych czy żelowych lakierów do paznokci.

Zakażenie pałeczką ropy błękitnej — jak leczyć?

Leczenie infekcji wywołanej przez pałeczkę ropy błękitnej, takie jak ZUM czy zapalenie układu oddechowego, jest skomplikowane, ponieważ ta bakteria jest oporna na wiele antybiotyków. Jest to patogen trudny do leczenia, w szczególności, jeśli mamy do czynienia z zakażeniem wewnątrzszpitalnym. Należy również pamiętać, że wdrożone leczenie zależy od lokalizacji i postaci zakażenia (leczenie miejscowe/ogólnoustrojowe), a także od wyniku zleconego antybiogramu. 

W leczeniu zakażeń pałeczką ropy błękitnej stosuje się m.in. antybiotyki beta-laktamowe, z których wobec Pseudomonas aeruginosa aktywne są:

• cefalosporyny IV generacji (cefepim), 
• penicyliny z inhibitorami β-laktamaz (piperacylina/tazobaktam), 
• karbapenemy (meropenem, imipenem).

Wobec infekcji wywołanej pałeczką ropy błękitnej skuteczne są również aminoglikozydy (amikacyna, tobramycyna, gentamycyna), które podaje się w terapii skojarzonej, fluorochinolony (ciprofloksacyna/lewofloksacyna) podawane w formie doustnej i dożylnej, a także polimyksyny (kolistyna/polimyksyna B) w przypadku szczepów wielkolekoopornych. 

W przypadku zakażenia oka pałeczką ropy błękitnej np. w zapaleniu rogówki, stosuje się krople do oczu z antybiotykami: tobramycyną, cyprofloksacyną, lewofloksacyną, które zaleca okulista. W ciężkich przypadkach lekarz może zdecydować o włączeniu do terapii w formie leków o działaniu ogólnoustrojowym.

W leczeniu ran i zakażeń skórnych, spowodowanych np. oparzeniami, odleżynami czy ranami chirurgicznymi stosuje się terapię miejscową polegającą głównie na stosowaniu maści i kremów z antybiotykami, takimi jak gentamycyna, polimyksyna B czy tobramycyna. W leczeniu opornych zakażeń ran przydatne mogą okazać się specjalistyczne opatrunki ze srebrem. Warto także zastosować leczenie wspomagające polegające na oczyszczaniu i drenażu zakażonych miejsc, a także usunięciu martwiczej tkanki. 

W przypadku infekcji układu moczowego spowodowanej Pseudomonas aeruginosa należy usunąć cewnik, który może być źródłem zakażenia. Lekarz może również zdecydować o wdrożeniu terapii skojarzonej – ma to miejsce w ciężkich zakażeniach czy w zakażeniach wywołanych przez szczepy wielolekooporne, w których to stosuje się dwa lub więcej antybiotyków jednocześnie (np. beta-laktam + aminoglikozyd).

Pałeczka ropy błękitnej — podsumowanie

Pałeczka ropy błękitnej (łac. Pseudomonas aeruginosa) może wywoływać zarówno łagodne, jak i ciężkie infekcje, np. wewnątrzszpitalne zapalenie płuc. W celu dobrania odpowiedniego leczenia przeciwbakteryjnego opartego na antybiotykach niezbędna jest konsultacja lekarska. Osoby podejrzewające zakażenie niebieską bakterią nie powinny go lekceważyć – szybka diagnoza i wdrożenie terapii zdecydowanie zwiększają szanse na skuteczne wyleczenie.

Bibliografia

1. Zakażenia pałeczką ropy błękitnej. Artykuł dostępny na: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/163999,zakazenia-paleczka-ropy-blekitnej (dostęp 1.04.2025 r.)
2. Skomplikowany Pseudomonas aeruginosa – portret niezwykle groźnej bakterii. Artykuł dostępny na: https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Biuletyn/biuletyn-npoa-2016_2.pdf (dostęp 1.04.2025 r.)
3. Zakażenie pałeczką ropy błękitnej a leczenie ran. Artykuł dostępny na: https://forumleczeniaran.pl/zakazenie-paleczka-ropy-blekitnej-a-leczenie-ran/ (dostęp 1.04.2025 r.)
4. Zakażenie paznokci bakterią Pseudomonas aeruginosa. Artykuł dostępny na:https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/170721,zakazenie-paznokci-bakteria-pseudomonas-aeruginosa (dostęp 1.04.2025 r.)
5. Jurado-Martín, I., Sainz-Mejías, M., & McClean, S. (2021). Pseudomonas aeruginosa: An audacious pathogen with an adaptable arsenal of virulence factors. International Journal of Molecular Sciences, 22(6), 3128. https://doi.org/10.3390/ijms22063128 
6. Pseudomonas aeruginosa. Atykuł dostępny na: https://www.accp.com/docs/bookstore/IDSAP/id2019b2_sample.pdf (dostęp 1.04.2025 r.)
7. Pseudomonas aeruginosa: a review article. Artykuł dostępny na: https://media.neliti.com/media/publications/402115-none-5f6895bc.pdf (dostęp 1.04.2025 r.)
8. Zapalenie płuc wywołane przez Pseudomonas aeruginosa. Artykuł dostępny na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.3.9 (dostęp 1.04.2025 r.)
9. Zakażenia układu moczowego – informacje ogólne. Artykuł dostęny na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.8 (dostęp 1.04.2025 r.)
10. Diagnostyka i leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci. Artykuł dostępny na: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/60499,diagnostyka-ileczenie-zakazen-ukladu-moczowego-udzieci (dostęp 1.04.2025 r.)
11. Bitsori, M., Maraki, S., Koukouraki, S., & Galanakis, E. (2012). Pseudomonas aeruginosa urinary tract infection in children: Risk factors and outcomes. Journal of Urology, 187(1), 260–264. https://doi.org/10.1016/j.juro.2011.09.035 
12. Buonsenso, D., Sodero, G., Camporesi, A., Pierucci, U. M., Raffaelli, F., Proli, F., Valentini, P., & Rendeli, C. (2023). Predictors of urinary abnormalities in children hospitalised for their first urinary tract infection. Children, 11(1), 55. https://doi.org/10.3390/children11010055 
13. Leczenie ostrego zapalenia ucha zewnętrznego w świetle aktualnych wytycznych. Artykuł dostępny na: https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/ucho/299980,leczenie-ostrego-zapalenia-ucha-zewnetrznego-w-swietle-aktualnych-wytycznych (dostęp 1.04.2025 r.)

Autor