Brak węchu i smaku – przyczyny

Utrata smaku i węchu może mieć charakter przejściowy lub trwały. Częstymi przyczynami braku węchu i smaku bywają schorzenia zatok przynosowych oraz nosa. Oprócz tego utrata tych dwóch zmysłów może być efektem przebycia m.in.: 

• infekcji górnego odcinka dróg oddechowych;
• urazu czaszkowo-mózgowego;
• podpajęczynówkowego krwotoku;
• zapalenia opon mózgowych;
• mnogiego zapalenia nerwów czaszkowych.

Zaburzenia węchu i smaku można czasem zaobserwować również u osób zmagających się z takimi schorzeniami jak:

• niedoczynność tarczycy;
• cukrzyca;
• marskość wątroby.

Co ciekawe, utratę węchu i smaku mogą powodować niektóre leki stosowane przewlekle, np. przeciwpadaczkowe, przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne lub nifedypina czy diltiazem zażywane przez pacjentów z nadciśnieniem tętniczym.

Umów się do lekarza rodzinnego

Anosmia, czyli brak węchu

Droga węchowa jest skomplikowaną ścieżką przekazywania w organizmie informacji o zapachu. Uszkodzenie na każdym jej etapie może skutkować utratą węchu.

Brak węchu w terminologii medycznej nosi nazwę anosmia. Charakteryzuje się brakiem zdolności do rozróżniania zapachów. Patomechanizm problemu polega na uszkodzeniu komórek węchowych, które w wyniku np. urazu czy przebytej infekcji nie są w stanie pełnić swej roli. 

Utrata węchu – czy węch można odzyskać?

W niektórych sytuacjach klinicznych komórki węchowe mogą odzyskać swoją funkcję. Dzieje się tak, ponieważ co około 30 dni neuron zastępowany jest przez całkowicie nową komórkę. Jeśli proces powstawania nowego neuronu, regeneracja nerwu oraz wzrost rzęsek  nie są zaburzone, wówczas możliwe jest odzyskanie węchu. Może trwać to długi czas – do kilku miesięcy. Pełne odzyskanie zmysłu powonienia nie zawsze jest możliwe.

Utrata smaku – jak to działa?

Zlokalizowane na języku kubki smakowe dostarczają nam niezwykłych wrażeń kulinarnych. Pozwalają na cieszenie się smakiem spożywanych posiłków. Są to chemoreceptory, które wysyłają do mózgu informacje (poprzez nerwy czaszkowe: VII, IX i X) o odczuwanym smaku dzięki reagowaniu na związki chemiczne zawarte w pożywieniu.

Wśród schorzeń związanych z zaburzeniem smaku wyróżnia się:

• ageuzję – całkowity brak smaku;
• hipogeuzję – upośledzenie czucia smaku;
• hipergeuzję – nadmierne odczuwanie smaku;
• dysgeuzję (inaczej parageuzję) – nieprawidłowe odczuwanie smaków.

Utrata smaku – możliwe przyczyny

Potencjalnych przyczyn zaburzenia smaku jest wiele. Szczególnie warte zapamiętania są następujące:

• palenie papierosów;
• toksyny, m.in. alkohol;
• niektóre leki (w tym hormony, antybiotyki, inhibitory konwertazy angiotensyny);
• nieprawidłowy poziom cynku;
• choroby laryngologiczne;
• infekcje górnych dróg oddechowych;
• zaburzenia neurologiczne.

Utrata węchu i smaku a COVID-19

W ostatnich latach szczególnym zainteresowaniem cieszy się temat zaburzenia węchu i smaku z uwagi na pandemię COVID-19. Wirus SARS-CoV-2, w wyniku rozwoju zakażenia, może prowadzić do czasowej utraty lub osłabienia węchu i/lub smaku, co często bywa jednym z pierwszych objawów choroby. 

Przyczyna utraty węchu i smaku w przebiegu COVID-19 nie jest jeszcze w pełni poznana. Przypuszcza się, że wynika z zakażenia i stanu zapalnego, prowadzącego do zaburzenia funkcji komórek obecnych w błonie śluzowej nosa i jamy ustnej. Utrata funkcji kubków smakowych oraz komórek węchowych jest zazwyczaj przejściowa. Może jednak utrzymywać się przez jakiś czas po przechorowaniu. 

Brak węchu i smaku – gdzie się zgłosić?

Jeśli obserwujesz u siebie utratę lub zaburzenie smaku czy węchu, nie zwlekaj – udaj się do specjalisty. Lekarz rodzinny poprzez przeprowadzenie szczegółowego wywiadu i badanie fizykalne ustali prawdopodobną przyczynę problemu. W razie potrzeby skieruje Cię na dodatkowe badania lub do innego specjalisty, w zależności od podejrzewanego podłoża utraty węchu czy smaku, np. neurologa czy laryngologa.

Choć problem utraty węchu i smaku może być przejściowy, nie należy go bagatelizować.

Pamiętaj, że na wizytę u wybranego specjalisty umówisz się z łatwością poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia:

1. Mastrangelo, A., Bonato, M., Cinque, P. (2021). Smell and taste disorders in COVID 19: from pathogenesis to clinical features and outcomes. Neuroscience Letters, 748: 135694. DOI: 10.1016/j.neulet.2021.135694.
2. Zwolińska, G. (2013). Brak węchu (anosmia). Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=93951.
3. Zwolińska, G. (2016). Zaburzenia węchu i smaku. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/lista/81659,zaburzenia-wechu-i-smaku.
4. Zwolińska, G. (2017). Zaburzenia smaku. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152681,zaburzenia-smaku.

Autor