Dlaczego potrzebujemy witaminy K?

Mianem witaminy K określamy grupę związków o zbliżonej strukturze, charakteryzujących się rozpuszczalnością w tłuszczach. Największe znaczenie spośród nich wykazują:

• filochinony, czyli witamina K1,
• menachinony, czyli witamina K2 (zwłaszcza formy MK-4 i MK-7).

Witamina K jest niezbędna dla działania enzymu γ-glutamylokarboksylazy, odpowiedzialnego za przemiany reszt glutaminowych białek. W rezultacie białka zyskują zdolność do łączenia się z jonami wapnia, co prowadzi do ich aktywacji. W ten sposób witamina K przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu czynników krzepnięcia krwi, bierze udział w mineralizacji kości, a także zapobiega zwapnieniom ścian naczyń krwionośnych, pomagając zachować ich elastyczność.

Umów wizytę u dietetyka

Źródła witaminy K

Zalecane dzienne spożycie witaminy K (RDA) dla osoby dorosłej wynosi:

• 55 ug dla kobiet (także ciężarnych i karmiących piersią),
• 65 ug dla mężczyzn.

Najlepszym źródłem witaminy K1 są zielone warzywa liściaste, do których zaliczamy m.in. sałatę, brokuły, kapustę, szpinak lub jarmuż. Znajdziemy ją także w olejach pochodzenia roślinnego (np. oleju rzepakowym) oraz w wybranych owocach, np. figach. 

Chcąc uzupełnić dietę w produkty bogate w witaminę K2, warto sięgnąć po żywność pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza jaja oraz wątróbkę. Ponadto występuje ona w produktach fermentowanych, np. kiszonej kapuście lub serach. Co ciekawe, zdolność do syntezy witaminy K2 posiada także mikrobiota jelita grubego.

Niedobór witaminy K

Niedobór witaminy K jest zjawiskiem niezwykle rzadkim ze względu na jej powszechne występowanie w żywności oraz endogenną syntezę przez bakterie jelitowe. W grupie ryzyka znajdują się głównie pacjenci poddani długotrwałej antybiotykoterapii, stosujący leki przeciwzakrzepowe z grupy antagonistów witaminy K, a także chorujący na mukowiscydozę lub zaburzenia wchłaniania składników odżywczych.

Wśród charakterystycznych objawów niedoboru witaminy K wyróżniamy:

• skłonności do powstawania krwawień i siniaków,
• wydłużenie krwawienia miesiączkowego,
• wydłużenie czasu krzepnięcia krwi,
• spadek elastyczności naczyń, sprzyjający m.in. miażdżycy,
• spadek gęstości i zwiększenie łamliwości kości.

Nadmiar witaminy K

Przedawkowanie witaminy K jest bardzo rzadkie i wiąże się ze znacznym przekroczeniem dawkowania w trakcie suplementacji. Obserwuje się wtedy złe samopoczucie, uderzenia gorąca, a w poważniejszych przypadkach zaburzenia pracy wątroby i niedokrwistość hemolityczną. 

Antagoniści witaminy K

Antagoniści witaminy K stanowią grupę leków przeciwzakrzepowych, do których zaliczamy acenokumarol oraz warfarynę. Poprzez hamowanie działania witaminy K, zmniejszają pulę aktywnych czynników krzepnięcia, redukując tym samym ryzyko zakrzepicy i powikłań zatorowych. Leczenie antagonistami witaminy K wymaga ścisłej współpracy z lekarzem kardiologiem i regularnego (przynajmniej raz w miesiącu) sprawdzania czasu protrombinowego (INR) w laboratorium diagnostycznym. Wykonanie tego oznaczenia pozwala na ocenę skuteczności leczenia i bezpieczeństwa zastosowanej dawki.

Stosowanie tej grupy leków nie wyklucza spożywania produktów bogatych w witaminę K. Warto jednak utrzymywać podaż na stałym poziomie, zgodnym z wytycznymi RDA.

Wizytę u wybranego specjalisty umówisz za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Witamina K dla noworodka

Ze względu na niski poziom witaminy K we krwi u noworodków oraz związane z tym ryzyko krwawień, wytyczne zalecają jej podanie domięśniowe w dawce 1 mg do 6 godzin po porodzie. W przypadku, gdy rodzice nie wyrażają zgody na wykonanie zastrzyku, możliwe jest także podanie doustne w jednym z dwóch schematów:

• 2 mg tuż po porodzie, a następnie 1 mg co tydzień, aż do ukończenia 3 miesiąca życia:
• 2 mg tuż po porodzie, 2 mg między 4. a 6. dniem życia oraz 2 mg pomiędzy 4. a 6. tygodniem życia.

W przypadku wcześniaków oraz dzieci o niskiej masie urodzeniowej, dawkę witaminy K ustala się indywidualnie.

Bibliografia:

1. Tuszyński, P., Pałasiewicz, W. (2021). Witaminy i składniki mineralne. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków, s. 31-34.
2. Dobosz, A., Barnasz, N. Witaminy w pigułce. WItamina K. Instytut Jakości Jagiellońskiego Centrum Innowacji. Dostępne na: https://www.jagiellonskiecentruminnowacji.pl/wp-content/uploads/2019/01/witamina_k.pdf. (Dostęp: 02.2023).