Insulinooporność – na czym polega?

Choć insulinooporność nie została zakwalifikowana jako jednostka chorobowa, jest poważnym zaburzeniem metabolicznym, które nie pozostaje obojętne dla stanu zdrowia. Istotą insulinooporności jest zjawisko oporności tkanek organizmu na działanie insuliny – hormonu polipeptydowego, wytwarzanego przez komórki β wysp trzustkowych, tworzące miąższ wysepek Langerhansa. Wydzielanie insuliny następuje po spożyciu posiłku, gdyż bierze ona udział w procesach metabolicznych węglowodanów, białka i tłuszczów. Energia uzyskana z tych procesów wykorzystywana jest przez komórki organizmu, w tym wątrobę i tkankę mięśniową. Jeśli ich wrażliwość na działanie insuliny jest obniżona, trzustka zaczyna produkować coraz więcej insuliny, powyżej realnego zapotrzebowania organizmu.

Wydzielanie takich dawek insuliny może prędzej lub później doprowadzić do niewydolności tego gruczołu, czego efektem jest stan przedcukrzycowy, a w dalszej perspektywie cukrzyca. Dodatkowo wysokie stężenie insuliny hamuje działanie glukagonu – hormonu, który bierze udział w procesach wykorzystywania zapasów energii. Konsekwencją tego procesu jest nadmierne gromadzenie się zapasów energii w postaci tkanki tłuszczowej. Stąd też częste współwystępowanie insulinooporności z otyłością, jak również wysoką glikemią na czczo, nadciśnieniem tętniczym i hipercholesterolemią. Współwystępowanie wymienionych zaburzeń określa się jako zespół metaboliczny, który zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2, a także cukrzycy ciężarnych.

Umów się do lekarza rodzinnego

Jak rozpoznać objawy insulinooporności?

Insulinooporność daje niespecyficzne objawy, a przez to jest trudna do wykrycia. Jej symptomy przypisywane są innym dolegliwościom i najczęściej przejawiają się:

• nadmiernym gromadzeniem się tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w obszarze brzucha;
• silnym poczuciem głodu w ciągu 2-3 godzin po spożytym posiłku (tzw. wilczy głód);
• trudnościami w walce z nadwagą mimo stosowania diety;
• obniżeniem nastroju i kłopotami z koncentracją, zjawiskiem „mgły mózgowej”;
• nawracającym uczuciem zimna;
• sennością po spożytym posiłku;
• bólami stawów;
• gorszą kondycją skóry (rogowacenie ciemne skóry), paznokci i włosów;
• podwyższonym ciśnieniem tętniczym;
• podwyższonym stężeniem poziomu glukozy;
• podwyższonym stężeniem cholesterolu i trójglicerydów.

Powyższe objawy powinny skłonić nas do wizyty u lekarza rodzinnego, by rozpocząć diagnostykę i wykryć źródło tych dolegliwości.

Czym jest wskaźnik HOMA-IR i po co się go stosuje?

W diagnostyce zaburzeń metabolicznych, w tym insulinooporności wykorzystuje się kilka badań, w tym oznaczanie poziomu glukozy i insuliny w surowicy krwi na czczo. Na ich podstawie można wyliczyć wskaźnik HOMA-IR (ang. Homeostatic Model Assesment – Insulin Resistance), który umożliwia rozpoznanie insulinooporności oraz określenie jej zaawansowania. 

HOMA-IR = insulina na czczo mU/ml x glikemia na czczo (mmol/l)
                               _________________________________________
                                                             22,5

Według przyjętych norm wskaźnik HOMA-IR powinien wynosić mniej niż 1. Jeżeli przekroczono tę wartość, konieczna jest pogłębiona diagnostyka. Wartość powyżej 2 może świadczyć o insulinooporności, jednak konieczne jest powtórzenie badania 3-4 razy, ponieważ insulina ulega znacznym wahaniom. Ponadto przeprowadza się też test obciążenia glukozą (OGTT), oznaczenie poziomu proinsuliny, pomiar poziomu adiponektyny oraz pomiar białka C-reaktywnego (CRP), by postawić ostateczną diagnozę.

Insulinooporność – jak zapobiegać?

Insulinooporności można zapobiegać poprzez modyfikację sposobu odżywiania i stylu życia. Działanie to jest istotne, ponieważ zaniedbanie tego zaburzenia doprowadzić może do rozwoju cukrzycy typu 2, a także niealkoholowego stłuszczenia wątroby, PCOS i schorzeń układu sercowo-naczyniowego.

Podstawą przeciwciałania insulinooporności jest model żywienia oparty na produktach o niskim indeksie glikemicznym (IG), co pozwala zapobiegać gwałtownym wyrzutom insuliny i wysokiej glikemii po posiłku. Osoby chcące lepiej kontrolować poziom glikemii mogą sięgnąć po preparaty na bazie cynamonu, topinamburu, morwy białej i inuliny. W diecie powinny też znaleźć się produkty żywnościowe bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe oraz zawierające witaminy z grupy B. W przypadku witaminy D wskazana jest jej suplementacja po uprzednim oznaczeniu jej poziomu i konsultacji lekarskiej.

Niekiedy insulinooporność wymaga wsparcia farmakologicznego. W terapii cukrzycy i insulinooporności stosuje się metforminę – lek hipoglikemizujący, który zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny, a także korzystnie wpływa na profil lipidowy.

Zmianie diety powinno towarzyszyć zwiększenie aktywności fizycznej, dopasowanej do stanu zdrowia i kondycji. Wskazane są sporty o umiarkowanej intensywności, jak również treningi siłowe. Ważne jest, by regularnie się ruszać i zadbać o swoje ciało nie tylko pod pretekstem redukcji masy ciała, ale przede wszystkim zdrowia i mobilności. Sport w połączeniu z dietę zwiększają wrażliwość tkanek na działanie insuliny i pomagają kontrolować masę ciała.

Nie można zapominać o tym, że organizm potrzebuje regeneracji. Niewysypianie się oraz narażenie na chroniczny stres niekorzystnie wpływają na gospodarkę węglowodanową i działanie układu endokrynnego, dlatego w miarę możliwości należy zadbać o higienę snu.

Autor