Czym jest lipaza?

Lipaza jest enzymem występującym głównie w trzustce, a w zdecydowanie mniejszych ilościach także w jelicie, śliniankach, żołądku i płucach. Enzymy należące do lipaz odpowiadają za rozkład triacylogliceroli stanowiących rezerwuar energii. Lipaza trzustkowa jest najważniejszym enzymem lipolitycznym przewodu pokarmowego. Lipaza wydzielana jest przez komórki trzustki w postaci nieaktywnej, a w formę czynną przekształca się w dwunastnicy. Aktywność lipazy wzmagają kwasy żółciowe, które obniżając napięcie powierzchniowe, ułatwiają zemulgowanie tłuszczu. Optymalne pH dla lipazy trzustkowej wynosi 7-8,5. 

Umów się do lekarza rodzinnego

Kiedy należy badać stężenie lipazy w surowicy krwi?

Oznaczenie aktywności lipazy w surowicy krwi jest testem cechującym się dużą czułością i swoistością w diagnozowaniu ostrego zapalenia trzustki. Jest ono rozpoznawane w przypadku co najmniej 3-krotnego (w stosunku do wartości referencyjnych) wzrostu aktywności lipazy w surowicy krwi. 5-6-krotne zwiększenie aktywności lipazy następuje po 4-8 godzinach od pojawienia się dolegliwości bólowych i utrzymuje się przez 7-14 dni.

Czynniki etiologiczne ostrego zapalenia trzustki (OZT)

Wśród najczęstszych czynników etiologicznych ostrego zapalenia trzustki wymienia się kamicę żółciową i nadużywanie alkoholu (70-80% wszystkich zachorowań). W 10-20% przypadków przyczyna jest trudna do ustalenia ale wtedy często podejrzewa się mikrokamicę żółciową.

Do innych rzadszych przyczyn OZT zalicza się:

• hipertriglicerydemię;
• nadczynność przytarczyc;
• dysfunkcję zwieracza Oddiego;
• stosowanie leków (kortykosteroidy, tiazydy, azatiopryna);
• wady rozwojowe trzustki;
• urazy jamy brzusznej;
• przyczyny autoimmunologiczne;
• choroby narządów sąsiadujących z trzustką (zapalenie pęcherzyka żółciowego, wrzód drążący do trzustki). 

Patomechanizm rozwoju ostrego zapalenia trzustki polega na aktywacji enzymów proteolitycznych w komórkach trzustkowych, co prowadzi do procesów samotrawienia tego narządu. 

Objawy ostrego zapalenia trzustki 

Do najczęstszych objawów klinicznych OZT należą:

• nagły ból nadbrzusza i/lub śródbrzusza o bardzo dużym nasileniu, promieniujący w lewo lub do kręgosłupa;
• nudności i wymioty;
• wzdęcia;
• bolesność uciskowa brzucha;
• wzmożone napięcie powłok brzucha;
• podżółtaczkowe zabarwienie białkówek.

W ciężkich postaciach ostrego zapalenia trzustki dołączają się objawy ze strony innych narządów: przyspieszone tętno, często tachykardia, objawy wstrząsu, obniżone ciśnienie tętnicze, duszność, przyśpieszenie oddechu, zaczerwienienie twarzy, zaburzenie krzepnięcia oraz sepsa. 

Inne wskazania do wykonania badania lipazy:

Badanie lipazy w surowicy krwi przeprowadza się we wskazaniach takich jak:

• potwierdzenie zapalenia otrzewnej;
• rozpoznanie i monitorowanie w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki;
• diagnostyka innych chorób trzustki, w szczególności uszkadzających jej miąższ. 

Badanie enzymu lipazy najczęściej przeprowadza się z badaniem amylazy w surowicy. Jeżeli mamy do czynienia z podwyższonymi wartościami, to prawdopodobnie jest to choroba trzustki. Materiałem do badania jest krew żylna pobrana rano na czczo. Pierwsze dolegliwości takie jak gorączka, tłuste stolce, nudności, bóle pleców, brak apetytu, należy skonsultować z lekarzem POZ, który skieruje na odpowiednie badania. Dalsze leczenie prowadzone jest przez specjalistę gastrologa. 

Do wybranego specjalisty można umówić się bez wychodzenia z domu poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Lipaza – normy

Zarówno podwyższone jak i obniżone stężenie lipazy wskazuje na różne stany chorobowe. Normy stężenia lipazy zależne są od wieku pacjenta:

• noworodki: <34,00 U/l;
• dzieci (1-12 lat): <31,00 U/l;
• dzieci (16-18 lat): <55,00 U/l;
• dorośli: <60,00 IU/l.

Obniżenie stężenia lipazy może wystąpić w przypadku przewlekłego niszczenia miąższu trzustki podczas mukowiscydozy oraz cukrzycy typu 1.