Prawidłowa budowa stopy

Zarówno u dziecka jak i dorosłego człowieka stopa zbudowana jest z łuku poprzecznego, biegnącego od I do V kości śródstopia, oraz dwóch łuków podłużnych stopy:

• jednego biegnącego od kości piętowej do I kości śródstopia;
• drugiego biegnącego od kości piętowej do V kości śródstopia.

Prawidłowy rozwój stopy trwa latami. Inaczej wygląda w poszczególnych etapach rozwoju motorycznego dziecka.

Umów termin wizyty u ortopedy

Czym jest płaskostopie?

Deformacja stóp związana z obniżeniem lub całkowitym zniesieniem wysklepienia stopy nazywana jest płaskostopiem (dawniej platfusem). Dokładniej płaskostopiem nazywa się sytuację, w której podeszwowa strona stopy charakteryzuje się zbyt dużym kontaktem z podłożem. Jest to spowodowane obniżeniem łuku podłużnego stopy. 

Nie zawsze jednak taka sytuacja powinna martwić, gdyż w pewnym wieku stopa płaska jest naturalnym etapem rozwoju.

Rozwój stopy a płaskostopie

Prawidłowy rozwój i budowa stopy kształtuje się u dziecka od samych narodzin, aż do wieku młodzieńczego. Rozpoczynając od prostych aktywności w wieku niemowlęcym, jakimi są m.in. łapanie stópek rączkami, przybliżanie ich do ust, podpieranie się na nich podczas obrotów czy podczas próby pełzania, stopy wykonują ciężką pracę, która wpływa w przyszłości na ich ukształtowanie.

Czy płaskostopie u dzieci jest normalne?

Należy jednak zauważyć, że dziecko rozpoczynające swoją przygodę z przemieszczaniem się, wstawaniem czy innymi aktywnościami ruchowymi ma zdecydowanie inny wygląd stopy niż osoba dorosła. Jest to zasługa podściółki tłuszczowej, która sprawia, że stopa dziecka wydaje się szeroka i płaska. Na tak wczesnym etapie to stan fizjologiczny i nie trzeba się o nim martwić.

Podściółka tłuszczowa spełnia ważną funkcję, a mianowicie zwiększa podparcie u maluszka rozpoczynającego swoją przygodę z poruszaniem się w pozycji pionowej. Zanika około 5. roku życia. Oznacza to, że stopa dziecka może układać się w sposób płaski, a nawet płasko-koślawy nawet do okresu późno przedszkolnego, wczesnoszkolnego. 

Dopiero w wieku około 7 lat chód oraz jego parametry osiągają pewien stały charakter i dopiero wtedy porównuje się stopy dziecka do stóp osoby dorosłej.

Rodzaje płaskostopia. Czym objawia się płaskostopie?

Możliwe jest wyodrębnienie dwóch rodzajów płaskostopia. Należą do nich:

• płaskostopie podłużne – charakteryzujące się obniżeniem przyśrodkowego łuku stopy, co powoduje zwiększenie powierzchni przylegającej do podłoża;
• płaskostopie poprzeczne – charakteryzujące się obniżeniem lub całkowitym spłaszczeniem sklepienia poprzecznego stopy, co objawia się poszerzeniem wymiaru stopy (w poprzek).

Przyczyny płaskostopia

Wady stóp rozwijające się w młodym wieku często nie mają jednej konkretnej przyczyny. Przyczynowość rozpatruje się w trzech aspektach: zaburzeń strukturalnych, czynnościowych i środowiskowych (zewnętrznych).

Wśród najczęstszych przyczyn występowania płaskostopia zalicza się m.in.:

• obniżenie wydolności struktur budujących cały kompleks stopy (mięśni, więzadła, ścięgna), najczęściej spowodowane wszelkiego urazami;
• wrodzoną wiotkość więzadeł – sprzyjająca obniżeniu sklepienia stopy;
• nadmierną masę ciała;
• nieprawidłowe obuwie.

Płaskostopie, choć w pewnym wieku jest naturalnym etapem rozwoju, musi być kontrolowane przez specjalistę. Przedłużający się czas nieprawidłowego ustawienia stopy może powodować niefizjologiczne ustawienie kończyn.

Skutki płaskostopia

Czy płaskostopie jest groźne? Skutki nieleczenia płaskostopia mogą prowadzić do zaburzeń osi kończyn dolnych. Może to skutkować szeregiem dalszych zaburzeń, m.in. koślawością kolan, ograniczeniem ruchomości w stawach skokowych, zaburzeniem czynności kończyn dolnych.

Płaskostopie - kiedy zgłosić się do lekarza?

Do fizjoterapeuty lub ortopedy warto się zgłosić zawsze, gdy niepokoi Cię postawa lub zakres ruchomości dziecka. Szczególnie ważna jest wizyta u specjalisty, jeśli dziecko zgłasza bóle stóp.

Dorośli powinni zgłosić się do ortopedy, gdy zauważą charakterystyczne objawy płaskostopia. Zaliczamy do nich:

• obniżenie łuków stopy;
• poszerzenie obrysu stopy i kontaktu stopy z podłożem;
• ból stóp;
• powtarzające się, nawracające odciski i modzele;
• nadmierną tkliwosc w okolicy podeszwy stopy.

Wizytę u ortopedy i innych specjalistów możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Jak leczyć płaskostopie?

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych leczenie płaskostopia powinno odbywać się kompleksowo, z szerszym spojrzeniem na pacjenta. Należy brać więc biorąc pod uwagę inne, ewentualne zaburzenia czy wady postawy. 

Przed leczeniem warto pamiętać o profilaktyce płaskostopia, czyli odpowiednio dobranych obuwiu oraz dbaniu o sposób chodu.

Wkładki na płaskostopie

Jednym ze sposobów walki z płaskostopiem jest zastosowanie indywidualnych wkładek ortopedycznych Wkładki powinny być zalecone przez lekarza ortopedę i wykonywane po specjalnym badaniu na podoskopie. Ich stosowanie pozwala na prawidłowe ustawienie stopy. Ta metoda jest stosowana głównie u dorosłych, u których stopa jest w pełni ukształtowana.

Rehabilitacja płaskostopia

W terapii płaskostopia niezwykle ważna jest rehabilitacja i zastosowanie ćwiczeń na płaskostopie. Trening mięśni stóp wraz z zastosowaniem terapii manualnej dają bardzo dobre efekty. W rehabilitacji płaskostopia stosuje się również dynamiczne plastrowanie, które pozwala na korekcję ustawienia stopy oraz utrwalenie efektów terapii.

Ćwiczenia na płaskostopie dla dzieci i dorosłych

Jeśli Twoje dziecko ma problem z płaskostopiem, spróbujcie wykonać poniższe ćwiczenia razem, najlepiej w formie zabawy! 

Wśród najłatwiejszych ćwiczeń na płaskostopie wymienia się m.in.:

• łapanie i przenoszenie przedmiotów poprzez chwyt palców stóp;
• chodzenie boso po różnych strukturach i powierzchniach (piasek, dywany, podłoga);
• wspięcia na palce;
• zabawy mające na celu wrzucanie zabawek do pudełek tylko za pomocę stóp;
• zwijanie ręcznika za pomocą stóp i ruchu zaciskającego palców;
• stanie na jednej nodze przez np. 10 sekund.

Warto zauważyć, że nie wszystkie ćwiczenia będą odpowiednie dla każdego. Dlatego warto zwrócić się do ortopedy lub fizjoterapeuty. Specjaliści pomogą dobrać indywidualny zestaw ćwiczeń, które najlepiej się sprawdzą i przyniosą najlepsze efekty terapeutyczne.

Bibliografia:

1. Zukunft-Huber, B. (2020). Trójwymiarowa manualna terapia wad stop u dzieci, EDRA URBAN & PARTNER, Wrocław, s. 169-179.
2. Okoński, M., (2020). Stopy płasko - koślawe u dzieci - co pediatra powinien wiedzieć? Pediatria po Dyplomie, 03
3. Klimczak, K., Kochański, B., Kałużny, K., i inni (2014). Analiza występowania wad stóp u dzieci w wieku 6-10 lat. Journal of Health Sciences, 04(02), s. 29-38.