Co to jest osteopenia?

Osteopenia jest chorobą szkieletu, która charakteryzuje się zmniejszoną odpornością mechaniczną kości przy jednoczesnym zachowaniu zdolności do ich ponownej mineralizacji. Na odporność mechaniczną kości ma wpływ gęstość mineralna kości oraz jakość tkanki kostnej. Choroba najczęściej dotyczy kobiet w okresie pomenopauzalnym, jednak obserwuje się także osteopenię wcześniaczą, dotykającą przedwcześnie urodzone noworodki.

Osteopenia często jest określana jako stan występujący przed osteoporozą, jednak nie zawsze tak jest. Wczesna diagnoza, prawidłowa dieta i odpowiednie ćwiczenia mogą zapobiegnąć przekształceniu osteopenii do pełnowymiarowej osteoporozy.  

Umów dogodny termin telewizyty u ortopedy

Jakie mogą być przyczyny osteopenii i osteoporozy?

Czynniki ryzyka rozwoju osteopenii są w dużej mierze zbieżne z czynnikami ryzyka osteoporozy. Osteoporoza może mieć charakter pierwotny i wtórny, dlatego też czynniki ryzyka można podzielić w ten sam sposób. 

Do pierwotnych przyczyn wystąpienia osteopenii zaliczamy:

• czynniki genetyczne i demograficzne (płeć żeńską, niskie BMI<18 kg/m2, predyspozycje rodzinne),
• czynniki związane z odżywianiem i stylem życia (niską podaż wapnia, fosforu, witaminy D, dietę ubogobiałkową, siedzący tryb życia, palenie papierosów i picie alkoholu). 

Wtórne przyczyny osteopenii i osteoporozy to takie, które są związane z występowaniem niektórych chorób i przewlekłym przyjmowaniem pewnych grup leków. Do chorób zwiększających ryzyko wystąpienia osteopenii i osteoporozy należą:

• nadczynność kory nadnerczy, tarczycy i przytarczyc,
• cukrzyca typu I, 
• choroby zapalne jelit, 
• endometrioza, 
• choroby reumatyczne,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc, 
• białaczka szpikowa,
• stan po operacji bariatrycznej.

Wśród leków, które mają niekorzystny wpływ na gęstość mineralną kości, wyróżniamy:

• glikokortykosteroidy (GKS),
• leki przeciwpadaczkowe,
• leki immunosupresyjne,
• inhibitory pompy protonowej (IPP),
• antagonistów witaminy K.

Jakie objawy daje osteopenia?

Często pacjenci zadają lekarzowi pytanie, czy osteopenia boli. Niestety osteopenia nie daje żadnych typowych objawów i najczęściej nie powoduje bólu. O jej wystąpieniu pacjent dowiaduje się przy okazji wystąpienia złamania. Charakterystyczne dla osteopenii i osteoporozy złamania obejmują złamania bliższego końca kości udowej, złamania kręgu lub kości przedramienia. 

Osteopenia — normy. Jak wygląda diagnostyka?

Najczęściej wykonywanym badaniem, które jest złotym standardem w diagnostyce osteoporozy, ale może być zlecone także przy podejrzeniu osteopenii, jest badanie densytometryczne (DXA). Jest to badanie rentgenowskie, które służy do pomiaru gęstości mineralnej kości. Wynik badania otrzymuje się w postaci wartości parametru T-score, który w zależności od wartości informuje o diagnozie. Jeśli wynik T-score znajduje się w przedziale między -1 a -2,5, mówi się o osteopenii, a wynik poniżej -2,5 oznacza osteoporozę.

Osteopenia — leczenie

Celem leczenia osteopenii i osteoporozy jest zapobieganie złamaniom, a nie tylko dalszej utracie gęstości mineralnej kości, dlatego postępowanie z takim pacjentem powinno obejmować metody farmakologiczne i niefarmakologiczne. W przypadku wystąpienia osteopenii zwykle nie stosuje się leków, chyba że pacjent jest w grupie ryzyka wystąpienia osteoporozy lub wynik T-score oscyluje pomiędzy osteopenią a osteoporozą. Podstawowe postępowanie obejmuje wdrożenie odpowiedniej diety i zadbanie o aktywność fizyczną. 

W razie potrzeby lekarz reumatolog lub ortopeda może wdrożyć leczenie farmakologiczne. W leczeniu osteoporozy stosuje się głównie leki należące do grupy bisfosfonianów, denosumab lub hormonalną terapię zastępczą (HTZ). 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Jaką dietę stosować w osteopenii?

Dieta pacjenta z osteopenią powinna być bogata w produkty o wysokiej zawartości wapnia, np. produkty mleczne (sery, jogurty, kefiry) oraz zapewniać odpowiednią podaż białka, które podtrzymuje sprawność układu mięśniowego i ułatwia gojenie złamań. Warto zadbać także o prawidłowy poziom witaminy D, najlepiej uprzednio wykonując badanie oceniające jej stężenie we krwi i na tej podstawie dobranie odpowiedniej dawki. 

Należy pamiętać, że niewystarczające spożycie wapnia będzie skutkowało postępującym odwapnieniem kośćca, ponieważ organizm będzie wykorzystywał swoje własne zasoby wapnia, którego kości są największym rezerwuarem.

Jak powinny wyglądać ćwiczenia przy osteopenii?

Pacjenci z osteopenią powinni wdrożyć regularną aktywność fizyczną opartą o ich ciężar ciała i lekkie ćwiczenia oporowe. Aby zminimalizować ryzyko upadku i ewentualnych złamań warto rozpocząć od ćwiczeń wykonywanych w pozycjach niskich lub ćwiczeń na basenie, by z czasem przejść do bardziej zaawansowanych.

Bibliografia

1. Freeman R., Strategie lecznicze w przypadku osteoporozy i osteopenii, Ginekologia po dyplomie, 01.2021, 67-70.
2. Głuszko P. et al. Guidelines for the diagnosis and management of osteoporosis in Poland. Update 2022. Endokrynol. Pol. 2023; 74 (1). DOI: 10.5603/EP.a2023.0012.
3. Iwańczak B., Krzesiek E., Iwańczak F., II Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia AM we Wrocławiu, Osteoporoza i osteopenia u dzieci i młodzieży – przyczyny, diagnostyka i leczenie, online: https://www.dbc.wroc.pl/Content/2328/PDF/R24.pdf. Dostęp: 12.01.2025

Autor