Przyczyny zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa jest drugą co do do częstości występowania chorobą zapalną stawów (zaraz po RZS, czyli reumatoidalnym zapaleniu stawów). Nie są znane w pełni przyczyny wystąpienia tej choroby, ale najczęściej bierze się pod uwagę czynnik dziedziczny, immunologiczny i zakaźny. Choroba ta częściej występuje u mężczyzn i u nich posiada cięższy przebieg. 

Ze względu na niecharakterystyczne objawy oraz późne pojawienie się zmian widocznych w badaniu radiologicznym, rozpoznawana jest około 5-7 lat po wystąpieniu pierwszych objawów. Zwykle pacjent trafia do reumatologa dopiero w momencie wystąpienia już nieodwracalnych zmian kostno-stawowych. Tymczasem odpowiednio wczesne wprowadzenie postępowania terapeutycznego pozwoliłoby zmniejszyć ryzyko trwałego kalectwa.

Dostępne terminy wizyt online u lekarza medycyny ogólnej

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa — objawy

ZZSK przebiega z zajęciem stawów krzyżowo-biodrowych, kręgosłupa, stawów obwodowych i zapaleniem przyczepów ścięgnistych (typowo nie powoduje zapalenia mięśni kręgosłupa). Najczęściej pierwsze zauważalne objawy są lekceważone ze względu na ich częste występowanie wśród społeczeństwa — narastające bóle krzyża (czasami odcinka szyjnego kręgosłupa), najczęściej promieniujące do pośladka, oraz sztywność kręgosłupa lędźwiowego. Często ból ten wybudza w nocy, nie ustępuje w spoczynku, a ulgę przynosi aktywność fizyczna.

Niektóre objawy mogące towarzyszyć zesztywniającemu zapaleniu stawów kręgosłupa nie są związane z układem szkieletowym. Należą do nich m.in,:

• stan podgorączkowy;
• zmęczenie;
• utrata apetytu;
• ostre i nawracające zapalenie tęczówki;
• objawy naczyniowo-sercowe – najczęściej obejmujące zaburzenia rytmu serca, przewodnictwa;
• osteoporoza;
• powikłania nefrologiczne – zmiany w nerkach (kłębuszkowe zapalenie nerek, nefropatia IgA);
• powikłania neurologiczne związane z uciskiem nerwu (drętwienie, mrowienie, osłabienie czucia i siły mięśniowej).

Z biegiem czasu kręgosłup chorego na ZZSK jest bardziej wrażliwy na urazy, ze względu na jego stopniowe sztywnienie i utratę elastyczności.

Jakie badania wskazują na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?

Pojawienie się wyżej opisanych objawów powinno być sygnałem alarmowym do wizyty u reumatologa. A w jaki sposób lekarz przeprowadza diagnostykę zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa?

Rozpoznanie ZZSK następuje po spełnieniu odpowiednich kryteriów diagnostycznych. Wymaga się spełnienia kryterium radiologicznego i minimum jedno z kryteriów klinicznych:

• kryterium radiologiczne: zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych III–IV stopnia jednostronne lub co najmniej II stopnia obustronne;
• kryteria kliniczne:
  • bóle krzyża i sztywność w tym odcinku trwające co najmniej 3 miesiące, które są stałe w trakcie spoczynku, ale zmniejszają się w trakcie ćwiczeń;
  • ograniczenie ruchomości odcinka lędźwiowego w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej;
  • ograniczenie ruchomości klatki piersiowej.

Wizytę u specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu korzystając z witryny LekarzeBezKolejki.pl.

Jakie leki na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?

Leczenie ZZSK opiera się zarówno na farmakologii, jak i na wdrożeniu procesów niefarmakologicznych. W kwestii leczenia zachowawczego, u pacjentów z zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa zaleca się regularną aktywność fizyczną oraz terapię ukierunkowaną na leczenie dolegliwości bólowych (zabiegi fizykalne, terapia manualna). 

Leczenie farmakologiczne ZZSK

Wśród najczęściej stosowanych leków w przebiegu choroby wyróżnia się: 

• NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) - stosowane w pierwszym rzucie choroby;
• glikokortykosteroidy (GKS) - stosowane miejscowo w ostrym zapaleniu tęczówki lub dostawowo w przypadku zapalenia jednego, lub dwóch stawów obwodowych, a także w entezopatii. 

W niektórych przypadkach stosuje się również leczenie biologiczne (blokery TNF- α), jednak, aby do niego przystąpić, pacjent musi przejść odpowiednią kwalifikację.

U niektórych chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa podejmuje się leczenie operacyjne. Opiera się ono głównie na zabiegach w obrębie wtórnych zniekształceń.

Bibliografia

1. Guła, Z., Korkosz, M. (2017). Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK). Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65977,zesztywniajace-zapalenie-stawow-kregoslupa-zzsk. (Dostęp: 08.2025).
2. Wiland, P., Filipowicz-Sosnowska, A., Głuszko, P., i inni (2008). Rekomendacje w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym u chorych na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Opracowane przez Zespół Konsultanta Krajowego z dziedziny Radiologii. Reumatologia, 46/4, s. 191-197.
3. Ridan, T. Berwecki, A. (2013). Postępowanie rehabilitacyjne w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, s. 44-53.

Autor