Ziarninowanie jako etap gojenia się rany

Rany mogą się goić na drodze rychłozrostu lub ziarninowania. Rychłozrost dotyczy ran czystych, w których nie stanowi problemu zbliżenie jej brzegów i zszycie. Gojenie rany z jej ziarninowaniem dotyczy ran brudnych, zakażonych i rozległych na tyle, że nie jest możliwe zbliżenie do siebie jej brzegów. Jest to proces dłuższy i trudniejszy, wymaga odpowiedniego postępowania i pielęgnacji, a rana narażona jest w większym stopniu na zakażenie.

Niezależnie od rodzaju rany i przyczyny jej powstania, wyróżnia się następujące fazy gojenia się rany:

• zapalna, inaczej wysiękowa - rana jest obrzęknięta, bolesna i przekrwiona. Stan zapalny ma na celu oczyszczenie rany i trwa do 3 dni;
• proliferacji - dochodzi do ziarninowania, czyli stopniowego odtwarzania uszkodzonych tkanek;
• przebudowy, inaczej epitelializacji - powstała blizna ulega przekształceniom, z czasem staje się bledsza i bardziej odporna.

Umów się do lekarza rodzinnego

Na czym polega ziarninowanie rany?

Ziarninowanie jest naturalnym etapem gojenia się rany i polega na wytwarzaniu ziarniny. Jest to tkanka o strukturze drobnych ziarenek, która składa się z :

• fibroblastów - komórek tkanki łącznej, zdolnych do produkcji kolagenu i elastyny,
• drobnych naczyń krwionośnych,
• macierzy międzykomórkowej,
• dużej ilości wody i kwasu hialuronowego, który utrzymuje wilgotne środowisko ziarniny,
• makrofagów oczyszczających ranę.

Jak wygląda ziarninowanie rany?

W czasie ziarninowania w miejscu rany pojawiają się liczne fibroblasty, które posiadają wysokie zdolności regeneracyjne oraz są zdolne do produkcji kolagenu i elastyny - nierozpuszczalnych włókien stanowiących rusztowanie dla wszystkich warstw nowopowstającej skóry. Dochodzi także do angiogenezy, czyli wytwarzania włosowatych naczyń krwionośnych. Proces narastania nowego naskórka w czasie ziarninowania rany zachodzi najlepiej w odpowiednio wilgotnym środowisku - utrzymanie takich warunków jest możliwe dzięki obecności kwasu hialuronowego, który wiąże cząsteczki wody i zapobiega wysychaniu rany.

Jak długo ziarninuje rana?

Ziarnina zaczyna wytwarzać się w około 4 dniu od zranienia. W zależności od rozległości rany ziarninowanie trwa od 10 dni, jeśli rana jest płytka i niezakażona, do nawet ponad miesiąca w przypadku ran rozległych. Na długość ziarninowania ma wpływ wiele czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Jak przyspieszyć ziarninowanie rany?

Procesowi ziarninowania rany sprzyjają:

• optymalne mikrośrodowisko rany - utrzymywanie odpowiedniej wilgotności i temperatury,
• odizolowanie od drobnoustrojów - eliminacja ryzyka zakażenia rany,
• odpowiednia pielęgnacja - odkażanie rany i zmiany opatrunku, dobór właściwego opatrunku,
• odpowiednie odżywianie - eliminacja niedoborów białka i mikroelementów w diecie.

W przypadku trudno gojących się i przewlekłych ran, kontrolę nad ich stanem powinien mieć odpowiedni specjalista. Chirurg, flebolog i inni lekarze zajmujący się leczeniem ran w specjalistycznych poradniach leczenia ran przewlekłych poinstruują jak postępować z raną w warunkach domowych i zalecą odpowiednie opatrunki specjalistyczne.

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Ziarninowanie a opatrunki

Do ran suchych o niewielkiej ilości wysięku i niezakażonych najczęściej polecane są opatrunki hydrożelowe, które pozwolą na poprawę uwodnienia mikrośrodowiska rany. Jeśli mamy do czynienia z raną sączącą, warto rozważyć zastosowanie opatrunków o wyższej chłonności, np. hydrokoloidowych, włóknistych, alginianowych. W przypadku dużego ryzyka zakażenia rany zaleca się stosowanie opatrunków zawierających jony srebra lub jodopowidon o właściwościach antyseptycznych. 

W żadnym wypadku nie jest zalecane stosowanie tradycyjnych opatrunków do ran ziarninujących, np. kompresów gazowych, plastrów z włókniną, gdyż ich zrywanie jest bolesne i uszkadza bardzo delikatną warstwę ziarniny oraz świeży naskórek.

Co utrudnia ziarninowanie rany?

Czynniki, które spowalniają tworzenie się ziarniny i gojenie rany to:

• nieoptymalne środowisko rany - zbyt wilgotna lub zbyt sucha rana,
• zakażenie,
• nieprawidłowe odkażanie rany, np. spirytusem,
• nieprawidłowo dobrane opatrunki,
• niedostateczne ukrwienie,
• niedobory mikro i makroelementów (przede wszystkim białka, witamin A, D3, z grupy B, cynku, żelaza, wapnia),
• choroby przewlekłe (np. cukrzyca, niewydolność krążenia, choroby nowotworowe, choroba Leśniowskiego-Crohna),
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych i glikokortykosteroidów ogólnoustrojowych.

Bibliografia:

1. Bugajska-Prusak,A., Pluciński, P. i in. (2009). Fizjologia i patologia przewlekle niegojących się owrzodzeń oraz sposoby ich miejscowego leczenia w świetle współczesnej wiedzy medycznej. Dermatologia Praktyczna, t.1, nr 5, s. 15-29.
2. Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych (2011) Pielęgnacja skóry i rany. Podstawowe informacje w zakresie pielęgnacji rany Produkty do przygotowania łożyska i antyseptyki rany. Zeszyt VII, Katowice. Dostępne na: https://pspe.pl/wp-content/uploads/2017/04/Zeszyt_VII.pdf.
3. Martini, M.C. (2008). Kosmetologia i farmakologia skóry. PZWL, Warszawa (red. Placek, W.), s. 280-297.
4. Norman, J.C., Dumville, D.P., Mohapatra, G.L., Owens, E., Crosbie, J. (2016). Stosowanie antybiotyków i środków antyseptycznych u chorych z ranami pooperacyjnymi gojącymi się przez ziarninowanie. Dostępne na: https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD011712.pub2/full/pl.
5. Eming, S.A., Krieg, T., Davidson, J.M. (2007). Inflammation in Wound Repair: Molecular and Cellular Mechanisms. Journal of Investigative Dermatology, 127(3), s. 514-525.
6. Robson, M.C., Barbul, A. (2006). Guidelines for the best care of chronic wounds, Wound Rep Reg, 14, s. 647–648.