Czym jest czkawka?

Według definicji, czkawka jest nagłym, mimowolnym, zsynchronizowanym skurczem przepony oraz mięśni międzyżebrowych, który wywołany jest nagłym wdechem powietrza. Jednak w przeciwieństwie do normalnego oddechu, w przypadku czkawki dochodzi także do nagłego zamknięcia części krtani, a dokładnie głośni. Powietrze zostaje wówczas wciągnięte nie w sposób ciągły, a przerywany, co powoduje charakterystyczne odgłosy wydawane przez osobę zmagającą się z czkawką. 

Częstotliwość czkawki to zazwyczaj 2-60/min. Najczęściej przechodzi samoistnie, w przeciągu kilku minut. Jeśli trwa dłużej niż 48 godzin, mówi się o czkawce uporczywej, a jeśli trwa dłużej niż 2 miesiące, mamy do czynienia z czkawką przewlekłą. Jej długotrwałymi konsekwencjami mogą być m.in. nasilone zmęczenie, dyskomfort, utrata masy ciała,  bezsenność, a nawet depresja.

Skąd się bierze czkawka?

Dokładny patomechanizm powstawania czkawki nie jest znany. Czkawka może być spowodowana stymulacją zakończeń nerwowych – nerwu błędnego, przeponowego i nerwów współczulnych, które unerwiają narządy klatki piersiowej, jamę brzuszną, ucho, nos oraz gardło. Czkawka może także powstać wskutek pobudzenia ośrodka czkawki w ośrodkowym układzie nerwowym. Prawdopodobnie jest to objaw pierwotny, który zabezpiecza nas przed zachłyśnięciem się. Wskazuje na to m.in. okoliczność pojawiania się czkawki – najczęściej dochodzi do niej podczas jedzenia, szczególnie gdy jemy w biegu lub łapczywie. Czkawka bardzo często jest związana z szybkim lub nadmiernym wypełnieniem żołądka.

Przyczyny przewlekłej czkawki

Przewlekła czkawka może świadczyć o występowaniu wielu różnych chorób. Wśród przyczyn czkawki przewlekłej wymienia się m.in. choroby ośrodkowego układu nerwowego, takie jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, wodogłowie czy guz mózgu, a także choroby narządów jamy brzusznej, takie jak choroba wrzodowa, krwawienie z przewodu pokarmowego, rak trzustki, zapalenie trzustki, powiększenie wątroby lub śledziony, kamica żółciowa, niedrożność jelit czy choroba refluksowa żołądka. Na występowanie czkawki przewlekłej mogą mieć także wpływ zaburzenia metaboliczne, m.in. cukrzyca, mocznica, hiponatremia, hipokalcemia czy hipokapnia. Częstą przyczyną czkawki jest także alkohol lub nikotyna. Niektóre choroby narządów szyi i klatki piersiowej, takie jak nowotwory szyi, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, nowotwory płuc, zapalenie płuc i opłucnej, zawał serca, nowotwory przełyku, guzy śródpiersia czy przepuklina przeponowa mogą być przyczyną czkawki przewlekłej. 

Wśród rodzajów czkawek, ze względu na etiologię, wyróżnia się czkawkę  psychogenną, a także czkawkę polekową, która jest związana z przyjmowaniem niektórych leków, m.in. benzodiazepin, opioidów bądź sterydów.

Leczenie przewlekłej czkawki

Zwykła czkawka zazwyczaj przechodzi sama, w ciągu kilku minut i nie wymaga leczenia ani diagnostyki. W przypadku czkawki przewlekłej należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub internisty. Na początku leczenia specjalista zazwyczaj zleca pacjentowi leki wpływające na pracę układu pokarmowego. Mogą to być m.in. metoklopramid, simetykon bądź inhibitory pompy protonowej. Wśród leków stosowanych na czkawkę w następnej kolejności znajdują się leki hamujące ośrodkowy odruch czkawki, jak np. haloperidol, chlorpromazyna, baklofen, walproinian sodu, gabapentyna, pregabalina bądź metylofenidat. 

Niektórzy pacjenci decydują się na zastosowanie metody mechanicznej – stymulacji tylnej ściany gardła (polega na wykonywaniu szybkich ruchów (do przodu i do tyłu) cewnikiem wprowadzonym przez nos na głębokość 8-12 cm). 

W czasie szukania przyczyny czkawki, lekarz często wykonuje USG jamy brzusznej oraz endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego. W diagnostyce konieczne może się okazać także wykonanie badania rentgenowskiego klatki piersiowej.

Na wizytę do dowolnego specjalisty z łatwością i bez wychodzenia z domu można się umówić za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.