Jonogram – czym jest?

Jonogram jest oznaczeniem poszczególnych elektrolitów w surowicy krwi, przeprowadzonym w laboratorium diagnostycznym. Do najważniejszych elektrolitów w organizmie człowieka zalicza się:

• jon potasowy (K+),
• jon sodowy (Na+),
• jon chlorkowy (Cl-),
• jon wodorowęglanowy (HCO3-),
• wapń,
• magnez. 

Większość pierwiastków jednowartościowych występuje w osoczu jako wolne jony, natomiast pierwiastki dwuwartościowe (Mg2+ i Ca2+) są związane z białkami. Elektrolity są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i utrzymania nawodnienia komórek na odpowiednim poziomie. Ponadto, umożliwiają skurcze mięśni i regulują gospodarkę kwasowo-zasadową.

Umów wizytę u lekarza rodzinnego

Badanie poziomu elektrolitów – wskazania

Istnieje wiele sytuacji, w których warto oznaczyć poziom elektrolitów. Głównymi wskazaniami do wykonania badania poziomu elektrolitów są:

• zaburzenia rytmu serca;
• bóle i kurcze mięśni;
• obrzęki kończyn dolnych;
• ogólne osłabienie;
• objawy odwodnienia i przewodnienia;
• upośledzenie czynności nerek;
• bóle brzucha z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami;
• nieprawidłowe ciśnienie tętnicze krwi;
• zaburzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. 

Jonogram – przygotowanie do badania

Badanie poziomu elektrolitów wykonuje się po pobraniu krwi z żyły łokciowej. Aby wyniki wyszły prawidłowo, badania należy wykonać na czczo, po około 8-12 godzinnej przerwie w jedzeniu od momentu ostatniego posiłku. Przygotowując się do badania nie należy zmieniać zbytnio swojej diety, gdyż może to znacznie zafałszować wyniki. Badania jonogramu zwykle zlecane są przez lekarza rodzinnego lub internistę. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Jonogram – normy i interpretacja wyników

Każdy badany elektrolit odpowiada za coś innego i charakteryzuje się swoją odrębną normą. Wyniki jonogramu należy interpretować w konsultacji z lekarzem zlecającym wykonanie badania. Należy również pamiętać, że wartości referencyjne mogą nieco różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami. 

Jonogram – sód

Sód jest głównym kationem płynu pozakomórkowego, a wartość referencyjna jego stężenia w surowicy krwi wynosi 135-145 mmol/l. Obniżenie stężenia sodu <135 mmol/l określane jest mianem hiponatremii. Jest najczęściej spotykanym zaburzeniem elektrolitowym. Niedobór sodu może być wynikiem biegunek, wymiotów, nadmiernej potliwości czy stosowanych leków. Hiponatremię można podzielić na:

• łagodną – przy stężeniu sodu w granicach 130-135 mmol/l;
• umiarkowaną – przy stężeniu sodu w przedziale 125-129 mmol/l;
• ciężką – stężenie sodu <125 mmol/l. 

Zbyt wysoki poziom sodu w surowicy (>145 mmol/l) określany jest jako hipernatremia – towarzyszy odwodnieniu lub przewodnieniu organizmu. 

Jonogram – potas

Potas jest głównym kationem przestrzeni wewnątrzkomórkowej i odgrywa istotną rolę w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym. Wartość referencyjna stężenia potasu w surowicy krwi wynosi 3,8-5,5 mmol/l. Obniżony poziom potasu (<3,8 mmol/l) nazywany jest hipokaliemią i może wynikać między innymi z niedostatecznej podaży potasu w diecie lub nadmiernej jego utraty przez przewód pokarmowy czy skórę. Podwyższone stężenie potasu (>5,5 mmol/l) to inaczej hiperkaliemia. Poziom potasu musi być regularnie kontrolowany u pacjentów z niewydolnością nerek. Jego nadmiar jest stanem zagrażającym życiu. Objawy takie jak zaburzona praca serca, osłabienie mięśni czy złe samopoczucie powinny skłonić do wizyty u internisty lub innego specjalisty.

Jonogram – chlorki

Wartość referencyjna stężenia chlorków w surowicy mieści się w przedziale 95-105 mmol/l. Hipochloremia to stan zmniejszonego stężenia chlorków, wynoszący <95 mmol/l. Wynika z utraty jonów chlorkowych przez przewód pokarmowy, nerki lub skórę. Podwyższone stężenie chlorków, inaczej hiperchloremia (>105 mmol/l), może przebiegać w wyniku kwasicy metabolicznej.

Jonogram – wapń

Wapń jest głównym budulcem kości i zębów i wpływa na prawidłowy proces krzepnięcia krwi. Jony wapnia biorą udział w przewodnictwie bodźców nerwowych i kurczliwości mięśni. Prawidłowy poziom wapnia całkowitego wynosi 2,25-2,75 mmol/l.

Jonogram – magnez

Magnez nazywany jest pierwiastkiem życia. Stanowi składnik budulcowy kości i odpowiada za prawidłowy proces krzepnięcia krwi oraz skurczu mięśnia sercowego. Zarówno niedobór, jak i nadmiar tego pierwiastka mogą prowadzić do nieprawidłowego działania mięśnia sercowego. Prawidłowy poziom magnezu to przedział między 0,65-1,2 mmol/l.

Bibliografia:

1. Herman, P. (2019). Badanie stężenia elektrolitów – sód, potas, wapń, magnez. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99724,badanie-stezenia-elektrolitow-sod-potas-wapn-magnez. (Dostęp: 03.2023).
2. Kościelniak, B., Tomasik, P. (2017). Parametry krytyczne – jony. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-laboratoryjne/160555,parametry-krytyczne-jony. (Dostęp: 03.2023).
3. Ostrowska, L., Orywal, K., Stefańska, E. (2018). Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. Wydawnictwo lekarskie PZWL, s. 17-21, 46-48. 

Autor