Skaza białkowa – częsty problem u dzieci

Alergia pokarmowa objawia się nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego na skutek kontaktu z ze składnikiem pożywienia. Jednym z najczęściej spotykanych alergenów są białka mleka krowiego (BMK). Jest ich ponad 30 rodzajów, jednakże do najsilniej alergizujących zalicza się białka serwatkowe (beta-laktoglobuliny ora alfa-laktoglobuliny) oraz kazeinę, a także albuminę surowicy bydlęcej i immunoglobuliny bydlęce.

Alergia na białka mleka krowiego bardzo często dotyczy niemowląt i małych dzieci – szacuje się, że około 2-3% maluchów cierpi na tę przypadłość. Wystąpienie objawów alergii na białka mleka powiązane jest z niedostatecznie rozwiniętym układem immunologicznym dzieci, zwłaszcza wcześniaków, a także zwiększoną przepuszczalnością błony śluzowej jelit i pewnymi predyspozycjami genetycznymi. Gdy układ odpornościowy produkuje nadmierną ilość przeciwciał przeciwko białkom mleka, skutkuje to rozwinięciem reakcji zapalnych i wystąpieniem uciążliwych objawów alergii. Dobra wiadomość jest taka, że skaza białkowa często ustępuje wraz z wiekiem. Już u 19% dzieci tolerancja na białka mleka rozwija się w pierwszym roku życia, u 42% do ósmego roku życia, a u blisko 80% jeszcze przed szesnastymi urodzinami.

Umów się do lekarza rodzinnego

Jak objawia się skaza białkowa?

Reakcja uczuleniowa po kontakcie z białkami mleka krowiego może nastąpić w ciągu zaledwie kilku minut lub nawet kilku godzin od spożycia posiłku. Objawy skazy białkowej mogą być zróżnicowane i obejmować wiele układów i narządów. W przypadku układu pokarmowego skaza białkowa objawia się bolesnymi kolkami, nudnościami, wymiotami i biegunkami, a niekiedy nawet krwią w kale. Objawy mogą też wystąpić w obrębie skóry w postaci atopowego zapalenia skóry, a także swędzącej pokrzywki, głównie w na twarzy i za uszami, jak również na skórze tułowia. Zdarza się, że objawem skazy białkowej są astma lub nieżyt nosa, podobnie jak przy alergiach wziewnych.

Niebezpiecznym objawem alergii na BMK jest wstrząs anafilaktyczny, który następuje krótko po spożyciu pokarmu i przejawia się tachykardią, obniżonym ciśnieniem, nudnościami i objawami w obrębie skóry. W przypadku dzieci wstrząs anafilaktyczny występuje rzadziej niż w 15% przypadków reakcji alergicznych.

Leczenie skazy białkowej

Podstawą leczenia skazy białkowej u dzieci jest wprowadzenie diety eliminacyjnej, polegającej na usunięciu z codziennego jadłospisu produktów, które prowadzą do wystąpienia reakcji alergicznej. W praktyce oznacza to wyeliminowanie z diety dziecka wszystkich produktów, które zawierają białka mleka krowiego. Jeżeli dziecko jest jeszcze karmione piersią, dieta eliminacyjna obejmuje też karmiącą mamę, która musi zmodyfikować swój jadłospis. 

Zazwyczaj eliminuje się potencjalny alergen z diety dziecka na 2-4 tygodnie, a następnie (o ile tak zdecyduje lekarz) przeprowadza się próbę prowokacyjną, czyli podaje dziecku pokarm zawierający BMK. Dodatni wynik próby (tj. wystąpienie objawów) potwierdza alergię na białka mleka krowiego i wiąże się z wprowadzeniem diety bezmlecznej na określony czas, pod kontrolą lekarską. Również rozszerzanie diety dzieci, u których występuje skaza białkowa, powinno przebiegać pod kontrolą lekarza pediatry.

U osób, które zmuszone są do rezygnacji z mleka i jego przetworów potrzeba może być dodatkowa suplementacja wapnia oraz witaminy D. Dodatkowo konieczne może się okazać wprowadzenie leków przeciwhistaminowych.

Dieta eliminacyjna przy skazie białkowej

Wyeliminowanie z diety białek mleka krowiego może być sporym wyzwaniem, gdy zdamy sobie sprawę, że są one obecne niemal we wszystkich produktach żywnościowych. Oprócz tak oczywistych produktów, jak mleko krowie (a także owcze i kozie) oraz jego przetwory, czyli sery twarogowe, jogurty, maślanki, kefiry, sery pleśniowe i dojrzewające, białka mleka znajdują się też w:

• mleku modyfikowanym (u dzieci ze skazą białkową wprowadza się specjalne mieszanki mlekozastępcze);
• kaszkach błyskawicznych i kaszkach mlecznych dla dzieci;
• czekoladach, ciasteczkach i ciastach, deserach, lodach;
• pieczywie i słodkich wypiekach;
• płatkach zbożowych;
• wędlinach i innych przetworach mięsnych;
• gotowych daniach mięsnych i warzywnych;
• sosach sałatkowych.

Właśnie dlatego tak istotne jest uważne czytanie etykiet produktów spożywczych pod kątem obecności składników mleka krowiego np.: serwatki, kwasu mlekowego, diacetylu, kazeinianu potasu/sodu/wapnia/magnezu, podpuszczki kazeiny. Warto też zwracać uwagę na adnotacje mówiące o śladowych ilościach substancji alergizujących, których obecność może powodować wystąpienie objawów uczulenia. Ze względu na możliwość wystąpienia reakcji krzyżowej niewskazane może być też spożywanie mięsa wołowego i cielęciny.

W przypadku dzieci, które nie są karmione piersią, przy wystąpieniu skazy białkowej stosuje się specjalistyczne preparaty mlekozastępcze na bazie hydrolizatów białkowych (o nieznacznym lub znacznym stopniu hydrolizy). Jeśli jednak skaza białkowa jest opora na stosowanie hydrolizatów, dostępne są też mieszanki elementarne, które w swoim składzie zawierają mieszaninę wolnych aminokwasów.

Autor