Czym są uchyłki jelitowe?

Uchyłek (łac., ang. diverticulum) to zazwyczaj niewielkie, workowate uwypuklenie ściany na zewnątrz światła narządu. Może powstawać w różnych miejscach, ale najczęściej dotyczy jelita grubego. Liczba uchyłków waha się od kilku do kilkudziesięciu, a ich średnica to około 1cm. 

Uchyłki jelitowe można podzielić na:

• uchyłki nabyte jelita grubego – drobne przepukliny błony śluzowej przez błonę mięśniową okrężnicy (uchyłki rzekome);
• uchyłki wrodzone – uwypuklenia wszystkich warstw ściany jelita (najczęściej pojedyncze w kątnicy).

Umów wizytę u lekarza rodzinnego

Uchyłki jelitowe – przyczyny

Etiologia uchyłkowatości wciąż nie jest dobrze poznana. Do czynników ryzyka rozwoju uchyłków zalicza się między innymi:

• starszy wiek;
• dietę ubogoresztkową;
• choroby tkanki łącznej;
• czynniki środowiskowe, takie jak alkohol, papierosy, niska aktywność fizyczna, otyłość czy wysokie spożycie czerwonego mięsa.

Uchyłki nabyte uważane są za chorobę cywilizacyjną związaną głównie ze sposobem żywienia i dietą ubogoresztkową (ubogą w błonnik pokarmowy).

Uchyłki jelitowe – objawy

Uchyłki jelita grubego zazwyczaj są bezobjawowe. U około 60% osób z uchyłkami nie stwierdza się żadnych objawów i jest to tak zwana uchyłkowatość bezobjawowa. Uchyłki jelita grubego często wykrywane są przypadkowo podczas badań diagnostycznych w przebiegu innego wskazania lub choroby. Reszta (czyli około 30% przypadków) to pacjenci z objawową chorobą uchyłkową okrężnicy, która objawia się:

• bólami brzucha (szczególnie bólem w dolnym kwadrancie brzucha);
• zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunki lub zaparcia);
• wzdęciami;
• krwią w kale. 

Czy uchyłki jelitowe bolą?

Pacjenci z chorobą uchyłkową okrężnicy mogą odczuwać ból brzucha. Ponadto, ból towarzyszy ostremu zapaleniu uchyłków, w przebiegu którego może pojawić się gorączka i wyczuwalny guz w lewym dole biodrowym. Taki stan wymaga pilnej konsultacji lekarskiej z lekarzem POZ, gastroenterologiem, a nawet może być przyczyną hospitalizacji.

Do wybranego specjalisty można umówić się bez wychodzenia z domu poprzez portal LekarzeBezKolejki.pl.

Diagnostyka uchyłków jelita grubego

Uchyłki jelitowe najczęściej wykrywane sa podczas kolonoskopii, tomografii komputerowej jamy brzusznej i miednicy mniejszej lub ultrasonografii (USG) jamy brzusznej. Uchyłki uwidacznia również kontrastowy wlew doodbytniczy, natomiast jest to obecnie procedura rzadko wykonywana. 

WAŻNE!

Kolonoskopia  i kontrastowy wlew doodbytniczy są przeciwwskazane u osób z objawami zapalenia uchyłków.

Leczenie uchyłków jelita grubego

W ciężkich lub powikłanych przypadkach zapalenia uchyłków konieczna jest hospitalizacja lub leczenie operacyjne. W sytuacji ostrego zapalenia uchyłków, pod nadzorem lekarskim stosowane są leki przeciwbólowe, rozkurczowe lub antybiotyki oraz dieta płynna. W niepowikłanej chorobie uchyłkowej najważniejsze jest zadbanie o: 

• regularne wypróżnienia;
• utrzymanie prawidłowej masy ciała;
• dopasowaną aktywność fizyczną;
• odpowiednią dietę;
• zaprzestanie palenia tytoniu.

W przypadkach leczenia bólu zalecane jest stosowanie paracetamolu (najlepiej zawsze po konsultacji lekarskiej). Ponadto, w sytuacji pojawienia się zaparć warto stopniowo zwiększać spożycie rozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego i zadbać o odpowiednie nawodnienie. Jeśli zmiana w sposobie żywienia nie przyniesie pożądanych efektów, wówczas można sięgnąć po leki przeczyszczające, zwiększające objętość stolca.

Dieta przy uchyłkach jelitowych

Badania naukowe mówią, o tym, że odpowiednio skomponowana dieta istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia uchyłków i ich powikłań. W związku z różnorodnością objawów, jakie mogą towarzyszyć uchyłkom jelita grubego, nie ma jednego sprawdzonego modelu żywienia. Sposób żywienia zależy głównie od objawów i postaci choroby. W  bezobjawowej postaci choroby uchyłkowej zaleca się stosowanie diety o rekomendowanej lub wyższej zawartości błonnika pokarmowego. W sytuacji pojawienia się szeregu nieprzyjemnych objawów w przebiegu zapalenia uchyłków, zaleca się dietę łatwostrawną, a nawet przez jakiś czas płynną.

W diecie przy uchyłkach jelita grubego najlepiej unikać:

• wysoko przetworzonych produktów i dań typu fast-food;
• cukrów prostych pochodzących z różnego rodzaju słodyczy, ciast czy słodkich napojów;
• czerwonego przetworzonego mięsa;
• tłuszczy nasyconych pochodzenia zwierzęcego i tłuszczy typu trans;
• dań smażonych na głębokim tłuszczu.

W diecie przy uchyłkach jelita grubego powinny znaleźć się:

• chude gatunki mięs: kurczak lub indyk;
• ryby;
• chude produkty nabiałowe: jogurty, kefir, maślanka;
• jajka na miękko;
• pieczywo: typu graham, pszenno-żytnie lub pszenne;
• tłuszcze roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy;
• awokado;
• drobne kasze, makarony i ryż;
• gotowane i świeże warzywa;
• owoce.

WAŻNE!

Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie pod kątem diety. Pomocna może okazać się wizyta u dietetyka, który odpowiednio dobierze zalecenia żywieniowe do objawów i samopoczucia oraz zadba o odpowiednie odżywienie organizmu.

Bibliografia:

1. Bartnik, W. (2021). Uchyłki jelita grubego. Medycyna praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/80804,uchylki-jelita-grubego. (Dostęp: 05.2023).
2. Eder, P., Szczepanek, M., Bartnik, W. (2022). Uchyłki jelita grubego. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.16. (Dostęp: 05.2023).
3. Pietrzak, A., Bartnik, W., i in. (2015). Polski konsensus interdyscyplinarny dotyczący diagnostyki i leczenia choroby uchyłkowej okrężnicy. Gastroenterologia Kliniczna, tom 7, nr 1.