Czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS)?

PMS to skrót angielskiej nazwy premenstrual syndrome, którą tłumaczy się jako zespół napięcia przedmiesiączkowego. Ta kobieca przypadłość obejmuje zestaw różnych objawów psychicznych i somatycznych, które pojawiają się cyklicznie w drugiej fazie cyklu miesiączkowego (lutealnej). Trwają one około 10-12 dni, a największe ich nasilenie przypada na 2 dni przed miesiączką. Ustępują zwykle w pierwszym lub drugim dniu krwawienia. 

Wyróżnia się 3 postaci PMS:

• łagodną – nie wpływa na codzienne funkcjonowanie;
• umiarkowaną – objawy mają wpływ na życie społeczne, zawodowe i osobiste;  kobieta jest w stanie prowadzić normalne aktywności, jednak w ograniczonym zakresie;
• ciężką, inaczej PMDD (ang. Premenstrual dysphoric disorder, przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne) – silne dolegliwości powodują czasowe wycofanie się z zaplanowanych aktywności i nie ustępują pod wpływem leczenia.

Umów się do ginekologa

Jak diagnozuje się PMS?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego diagnozuje się w oparciu o momenty pojawianie się i ustępowanie objawów. Ich nasilenie samo w sobie nie ma dużego znaczenia w diagnostyce. Wiele z nich może być naśladowane przez inne schorzenia, np. niedoczynność tarczycy, niedokrwistość, endometriozę czy torbiele jajników, dlatego lekarze zlecają dodatkowe badania, by wykluczyć te choroby. Z objawami uciążliwego PMS najlepiej skierować się do lekarza rodzinnego lub ginekologa. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, pacjentka może zostać skierowana do innych specjalistów – endokrynologa, psychiatry, kardiologa lub neurologa.

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Istotny jest fakt cyklicznego występowania symptomów – jeżeli są one obecne niezależnie od dnia cyklu, może to sugerować inne schorzenia psychiczne. Niezbędna jest samoobserwacja i notowanie objawów w dzienniczku czy notesie codziennie, przez co najmniej 2 cykle, by na tej podstawie lekarz mógł dokonać prawidłowej diagnozy.

Objawy PMS

W publikacjach opisano do tej pory ponad 200 różnych dolegliwości, które dotykają kobiety w drugiej fazie cyklu miesiączkowego. Oczywiście, nie wszystkie występują u każdej kobiety, dodatkowo mogą one zmienić się oraz różnić nasileniem w kolejnych cyklach.
Objawy te można podzielić na fizyczne i psychiczne, a najpowszechniejsze z nich przedstawia poniższa tabela.

Ból jajników przed okresem

Napięciu przedmiesiączkowemu często towarzyszy ból w podbrzuszu, określany jako ból jajnika i jest on zwykle związany z wahaniami hormonów w drugiej fazie cyklu. Pojawia się po prawej lub lewej stronie lub obejmuje całą dolną część brzucha. Zazwyczaj ból ten jest łagodny i mija szybko. Jeśli jednak jest ostry, nie ustępuje mimo leków dostępnych bez recepty i towarzyszą mu dodatkowe objawy (częste i bolesne parcie na pęcherz, upławy, wymioty, ból w czasie stosunku), konieczna będzie konsultacja z lekarzem ginekologiem. Silny i przedłużający się ból jajnika przed okresem może być spowodowany endometriozą lub torbielami jajnika. 

Jak radzić sobie z PMS? Metody niefarmakologiczne

Zanim sięgniemy po preparaty z apteki łagodzące objawy PMS, warto wypróbować jedną lub najlepiej kilka metod niefarmakologicznych, szczególnie jeśli objawy nie mają dużego nasilenia. Warto wprowadzić kilka modyfikacji w stylu życia i sposobie żywienia, zalecane jest:

• ograniczenie spożycia kofeiny;
• regularna, umiarkowana aktywność fizyczna;
• rezygnacja z palenia papierosów i picia alkoholu;
• wysypianie się, tj. 7- 8 godzin snu;
• unikanie stresu, a raczej ograniczenie jego wpływu na samopoczucie poprzez różne techniki relaksacyjne (medytacja, muzyka, afirmacje, kontakty towarzyskie);
• ograniczenie spożycia soli i pokarmów wzdymających;
• unikanie cukrów prostych i zastąpienie ich węglowodanami złożonymi;
• wprowadzenie do diety naturalnych środków moczopędnych, np. pietruszki, skrzypu, pokrzywy.

Leczenie PMS

Umiarkowane i silne dolegliwości zespołu napięcia przedmiesiączkowego wymagają zastosowania leków łagodzących objawy PMS. 

Preparaty bez recepty o udowodnionej skuteczności

Na podstawie wieloletnich badań udowodniono, że preparaty zawierające wyciąg suchy z owoców niepokalanka pospolitego skutecznie łagodzą objawy PMS, a jednocześnie mają niskie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Preparaty mogą być stosowane u kobiet po 18. roku życia i należy je przyjmować przez minimum 3 miesiące.

Wspomagająco w łagodzeniu objawów PMS warto także suplementować wapń w dawkach 1200-1600 mg węglanu wapnia na dobę oraz witaminę B6 w ilości do 100 mg na dobę. 

W pewnym stopniu mogą okazać się pomocne także preparaty z magnezem, olejem z wiesiołka, szafranem, miłorzębem japońskim lub dziurawcem zwyczajnym, jednak do tej pory nie określono jednoznacznie ich skuteczności.

Leczenie łagodzące zespół napięcia przedmiesiączkowego z przepisu lekarza

Jeżeli objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego są tak silne, że powodują znaczne zaburzenia w życiu osobistym, zawodowym i społecznym kobiety, wskazane jest włączenie leczenia farmakologicznego. 

Lekami pierwszego wyboru w terapii są inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (fluoksetyna, sertralina, citalopram) i noradrenaliny (wenlafaksyna), które zwiększają stężenie neuroprzekaźników w mózgu. Znoszą objawy psychiczne PMS, a w pewnym stopniu także fizyczne. Z racji ryzyka wystąpienia działań niepożądanych (np. bezsenność, zaburzenia seksualne), w leczeniu PMS mogą być podawane tylko w fazie lutealnej.

Skuteczne w łagodzeniu symptomów PMS są doustne środki antykoncepcyjne zawierające drospirenon i małe dawki etynyloestradiolu, które powodują zahamowanie owulacji. W zwalczaniu objawów somatycznych skuteczny jest także spironolakton – lek o działaniu moczopędnym.

Dodatkowo stosowane są środki przeciwbólowe z grupy NLPZ (ibuprofen, nimesulid, kwas mefenamowy) oraz rozkurczowe (chlorowodorek drotaweryny, butylobromek hioscyny).