Czym jest adrenalina?

Adrenalina jest hormonem i neuroprzekaźnikiem wydzielanym przez korę nadnerczy oraz niektóre zakończenia nerwowe układu współczulnego. Określana jest potocznie jako hormon stresu, gdyż jej nagły wyrzut do krwi ma miejsce w sytuacjach silnego stresu i zagrożenia. W efekcie wzrost poziomu adrenaliny we krwi skutkuje przypływem energii, poprawą sprawności psychicznej i fizycznej, stymulacją pracy części narządów oraz mięśni, a także podwyższeniem progu odczuwania bólu. Krótkotrwały skok poziomu adrenaliny jest naturalnym mechanizmem obronnym, jednak przedłużający się stan podwyższonego jej stężenia we krwi może prowadzić do wyczerpania organizmu oraz rozwoju nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, cukrzycy oraz wrzodów żołądka.

Umów się do lekarza rodzinnego

Adrenalina - fizjologiczne działanie

Efekty działania adrenaliny są bezpośrednio związane z pobudzeniem receptorów α- i β - adrenergicznych, zlokalizowanych w różnych tkankach i narządach, Efekty ich pobudzenia zależne są od dawki hormonu. W niskich ilościach adrenalina jest obecna w krwiobiegu przez cały dzień i odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.

Do efektów działania adrenaliny należą:

• rozszerzenie źrenic,
• skurcz naczyń krwionośnych,
• podwyższenie ciśnienia krwi,
• wzrost siły i częstości skurczów serca,
• rozszerzenie oskrzeli,
• wzrost poziomu glukozy we krwi,
• wzmożona potliwość (szczególnie stóp i dłoni),
• spowolnienie pracy jelit.

Kiedy stosuje się zastrzyk z adrenaliną?

Ze względu na natychmiastowe efekty działania adrenaliny, znalazła ona zastosowanie w medycynie w stanach nagłego zagrożenia życia. 

Podaje się ją w postaci zastrzyku domięśniowego, podskórnego lub dożylnego w sytuacjach takich, jak:

• wstrząs anafilaktyczny - silna i zagrażająca życiu reakcja organizmu na kontakt z alergenem, np. jadem owadów, która objawia się spadkiem ciśnienia tętniczego oraz obrzękiem i skurczem dróg oddechowych;
• zatrzymanie akcji serca;
• ciężka bradykardia, czyli zwolnienie pracy serca;
• atak astmy oskrzelowej;
• wstrząs kardiogenny.

Adrenalina jest także stosowana miejscowo w celu przedłużenia działania środków miejscowo znieczulających oraz ograniczenia krwawienia wskutek obkurczenia naczyń krwionośnych (np. w czasie zabiegów stomatologicznych czy laryngologicznych).

Adrenalina - jak wykonać zastrzyk?

W pewnych wyjątkowych sytuacjach adrenalina może zostać podana przez osoby niemedyczne w stanach zagrożenia życia, np. w razie wstrząsu anafilaktycznego. Lek jest dostępny wyłącznie na receptę, którą lekarz (zazwyczaj alergolog lub pulmonolog) wystawia dobierając odpowiednią dawkę w zależności od wieku i masy ciała pacjenta. W aptekach dostępne są 2 gotowe preparaty z adrenaliną - w postaci ampułkostrzykawki lub pena. Pen występuje w dwóch dawkach - niższej dla dzieci i wyższej dla dorosłych, a także jest łatwiejszy w obsłudze od ampułkostrzykawki. Po wykupieniu leku należy zapoznać się z instrukcją jego użycia, by w razie potrzeby znać prawidłowe postępowanie. Warto, by przeszkolone zostały osoby z najbliższego otoczenia - rodzina, opiekunowie czy nauczyciele.

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Prawidłowe podanie adrenaliny z ampułkostrzykawki

Instrukcja użycia ampułkostrzykawki z adrenaliną jest przedstawiona poniżej. Pamiętaj jednak, że nie w każdej sytuacji można użyć tego leku.

1. Przed użyciem wyjmij ampułkostrzykawkę z adrenaliną z blistra.
2. Zdejmij nakładkę na igłę - uważaj, żeby nie ukłuć przypadkowo siebie lub osoby ratowanej. Nie naciskaj tłoka “w powietrzu” (by np. usunąć powietrze) ani nie zdejmuj z niego blokady.
3. Wbij igłę zdecydowanym ruchem, pod kątem prostym w zewnętrzną część uda (można to zrobić przez cienkie ubranie).
4. Naciśnij tłok, aż poczujesz opór.
5. Wyjmij igłę i zabezpiecz ją nakładką. W ampułce pozostanie jeszcze płyn (dokładnie 0,7 ml) - należy wyrzucić pozostałość, gdyż nie nadaje się do powtórnego użycia.
6. Miejsce wstrzyknięcia masuj przez 10 sekund.

Prawidłowe podanie adrenaliny z pena

1. Chwyć pen ręką używaną do pisania w połowie jego długości, aby kciuk znajdował się jak najbliżej niebieskiej końcówki.
2. Zdejmij niebieską nakładkę pociągając ją do góry.
3. Trzymaj pen w odległości 10 cm od zewnętrznej części uda, kierując pomarańczową końcówkę w stronę uda - nie dotykaj jej palcami.
4. Mocno uderz penem w udo pod kątem prostym - igła wyskakuje automatycznie w momencie uderzenia z pomarańczowej końcówki.
5. Przytrzymaj pen przy udzie, mocno go dociskając, przez 3 sekundy - wstrzyknięcie zostaje zakończone, a okienko kontrolne automatycznego wstrzyknięcia zaciemnia się
6. Odsuń wstrzykiwacz od uda - wysunie się pomarańczowa osłonka na igłę.
7. Masuj miejsce wkłucia przez 10 sekund.

Po podaniu adrenaliny w penie pozostanie w opakowaniu resztka płynu - nie nadaje się do powtórnego użycia i należy cały pen zutylizować.

Po każdym przypadku podania adrenaliny w celu ratowania życia należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną i zgłosić reakcję anafilaktyczną - nawet, jeśli objawy ustępują.

Kto może wykonać zastrzyk z adrenaliną?

Każdy pacjent zagrożony wstrząsem anafilaktycznym powinien umieć wykonać sobie zastrzyk z adrenaliną. W razie trudności instrukcji udzieli telefonicznie dyspozytor medyczny pod numerem ratunkowym 112. Warto powiadomić osoby z najbliższego otoczenia o ewentualnym zagrożeniu - powiedzieć, gdzie przechowujesz swoją adrenalinę i udzielić odpowiednich instrukcji.

Jak przechowywać adrenalinę?

Ampułkostrzykawki z adrenaliną należy przechowywać w lodówce w temperaturze 2-8℃, jednak producent dopuszcza przetrzymywanie jej w temperaturze pokojowej (do 25℃) do 6-ciu miesięcy. Peny z adrenaliną można przechowywać poza lodówką (do 25℃), chroniąc opakowanie przed światłem, do upłynięcia daty ważności umieszczonej na opakowaniu.

Działania niepożądane adrenaliny

Do częstych działań niepożądanych po podaniu adrenaliny należą:

• nerwowość, 
• odczuwanie niepokoju i lęku,
• zawroty i ból główy,
• kołatanie serca, tachykardia,
• utrudnione oddychanie,
• nudności, wymioty,
• drżenie mięśni,
• bladość skóry,
• osłabienie,
• pocenie się,
• uczucie zimna dłoni i stóp.

Rzadko mogą pojawić się omamy, omdlenia, wzrost poziomu cukru (hiperglikemia), spadek poziomu potasu we krwi (hipokaliemia), kwasica metaboliczna, utrudnione oddawanie moczu lub jego zatrzymanie.

Objawy przedawkowania adrenaliny

Przedawkowanie adrenaliny powoduje silny wzrost ciśnienia tętniczego, co z kolei może skutkować wylewem krwi do mózgu. Możliwe są także silne zaburzenia rytmu serca oraz obrzęk płuc, który powoduje trudności w oddychaniu i może w konsekwencji prowadzić do zgonu.

Bibliografia:

1. ADRENALINA WZF 0,1%, 1 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Dostępne na: https://www.polfawarszawa.pl/products/chpl/smpc-adrenalina-wzf-01pr-sol-for-inj-1mg-ml-pl-13-10-2017.pdf.
2. ADRENALINA WZF, 300 mikrogramów/0,3 ml, roztwór do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce. Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Dostępne na https://www.polfawarszawa.pl/products/pil/pil-adrenalina-wzf-2018-07pl.pdf.
3. EpiPen Junior i EpiPen Senior - ulotki dla pacjenta. (Dostęp: sierpień 2022).
4. Kurdziel, F. (2015). PRAKTYCZNE ASPEKTY I ZASADY POSTĘPOWANIA W NAGŁYCH REAKCJACH ALERGICZNYCH U DZIECI - wytyczne dla rodziców i opiekunów. Repozytorium. Dostępne na: https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/2827/Kurdziel_Filip_Alergie_U%20_Dziecie_2015.pdf?sequence=5.
5. Lisowska, B., Olszewska, M. (2009). Adrenalina w ampułko-strzykawkach jako lek pierwszego rzutu w leczeniu wstrząsu anafilaktycznego. Farmacja Współczesna, 2, s. 117-120.
6. Waligóra, M., Kopeć, G. (2014). Jak działa adrenalina i kiedy ją stosować? Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://kardiologia.mp.pl/poradnik-dyzurnego-kardiologa/105469,jak-dziala-adrenalina-i-kiedy-ja-stosowac,1.

Autor