Czy przełom tarczycowy może być wywołany podaniem kontrastu dożylnego? Czy możliwe jest przejście z niedoczynności tarczycy w nadczynność? Jaki poziom TSH w wynikach może wskazywać na przełom tarczycowy?

Czym jest tarczyca?

Tarczyca jest gruczołem składającym się najczęściej z dwóch płatów połączonych węziną. U ludzi znajduje się za tchawicą i jest umiejscowiona na wysokości od trzeciej do ósmej chrząstki tchawicy. Odpowiada za wydzielanie hormonów: trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Wydzielanie hormonów jest regulowane przez układ podwzgórzowo-przysadkowy oraz przez mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego.

Umów dogodny termin wizyty online u lekarza rodzinnego

Czym jest przełom tarczycowy i kiedy występuje?

Przełom tarczycowy to stan tyreotoksykozy (nadmiar hormonów tarczycy we krwi), któremu towarzyszy niewydolność wielonarządowa. Jest przyczyną około 1–2% hospitalizacji wynikających z tyreotoksykozy. U pacjentów z nadczynnością tarczycy przełom tarczycowy często jest indukowany przez czynniki, takie jak zakażenie, uraz czy leczenie operacyjne. Choć tyreotoksykoza najczęściej jest spowodowana nierozpoznaną lub nieleczoną chorobą Gravesa-Basedowa, istnieje szereg innych schorzeń, które w rzadkich przypadkach mogą prowadzić do przełomu tarczycowego. Należą do nich m.in.:

• wole guzkowe;
• podostre zapalenie tarczycy;
• zaśniad groniasty;
• guz przysadki wydzielający TSH;
• rak tarczycy.

Przełom tarczycowy — objawy

Objawy przełomu tarczycowego wynikają z nadmiernego działania hormonów tarczycy na różne narządy, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do ich niewydolności. Symptomy obejmują m.in.

• gorączkę;
• tachykardię, czyli przyspieszenie rytmu serca powyżej 100 uderzeń na minutę;
• zaburzenia rytmu serca;
• zaburzenia świadomości: pobudzenie, splątanie, urojenia prześladowcze, psychoza, a w końcowym stadium śpiączka;
• nudności;
• wymioty;
• bóle brzucha;
• nadmierna potliwość, a następnie objawy odwodnienia.

Osoby starsze mogą nie wykazywać typowych objawów przełomu tarczycowego lub objawy mogą u nich występować w niewielkim nasileniu. Dlatego warto zachować szczególną czujność, zwłaszcza u pacjentów z już zdiagnozowaną nadczynnością tarczycy!

Jak diagnozuje się przełom tarczycowy?

Przełom tarczycowy to poważny stan kliniczny, stanowiący zagrożenie życia. Jego rozpoznanie powinno opierać się na objawach oraz dokładnym wywiadzie z pacjentem. Skala oceny ryzyka wystąpienia przełomu tarczycowego wg Burcha i Wartofsky’ego zawiera kryteria, które są pomocne w usystematyzowaniu zebranych informacji. W tej skali ocenia się objawy przełomu, biorąc pod uwagę m.in. symptomy ze strony układu nerwowego, pokarmowego oraz sercowo-naczyniowego. Ze względu na szybko postępujący przebieg choroby, lekarz powinien natychmiast wdrożyć leczenie po wysunięciu podejrzenia przełomu, nie czekając na wyniki badań. Badania laboratoryjne pełnią funkcję pomocniczą. W wynikach można spodziewać się podwyższonych wartości T3 i T4 oraz znacznie obniżonego stężenia TSH.

Leczenie przełomu tarczycowego

Przełom tarczycowy, jako stan zagrożenia życia, powinien być leczony bezzwłocznie. Do zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy (T3 i T4) służą propylotiouracyl oraz tiamazol. Aby zapobiec dalszemu uwalnianiu już wytworzonych hormonów z tarczycy, można zastosować leki takie jak jod nieorganiczny czy węglan litu. Gorączkę można zmniejszać przy użyciu m.in. paracetamolu. W zależności od stanu pacjenta lekarz może zdecydować o konieczności wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych, podania tlenu lub zastosowaniu leków zmniejszających nasilenie innych objawów.

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy niezwłocznie udać się do najbliższego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego lub Izby Przyjęć! W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia przełomu tarczycowego nadczynność tarczycy powinna być leczona i kontrolowana przez lekarza endokrynologa.

Wizyty u wybranego specjalisty możesz umówić za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Bibliografia

1. Jarząb, B., Płaczkiewicz-Jankowska, E., (2024). Nadczynność tarczycy. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.9.2 (Dostęp: 01.2025).
2. Ylli, D., Klubo-Gwiezdzinska, J., Wartofsky, L., (2019). Stany nagłe w chorobach tarczycy. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/endokrynologia/wytyczne/216508,stany-nagle-wchorobach-tarczycy (Dostęp: 01.2025).
3. Kowalska, A., Gąsior-Perczak, D., Pałyga, I., (2017). Przełom tarczycowy. Podyplomie.pl. Dostępne na: https://podyplomie.pl/medycyna/29136,przelom-tarczycowy (Dostęp: 01.2025).

Autor