Co to jest zapalenie okostnej?

Zagadkowa okostna to włóknista błona, silnie ukrwiona i unerwiona, która otacza wszystkie kości ludzkiego organizmu. Pełni ona kilka istotnych funkcji:

• chroni kość przed bezpośrednimi urazami,
• dostarcza kościom substancji odżywczych,
• reguluje procesy kościotwórcze – co jest przydatne w przypadku złamań kości. 

Mechaniczny uraz lub dostanie się do okostnej drobnoustrojów chorobotwórczych może spowodować powstanie stanu zapalnego. Najczęściej pojawia się on w obrębie szczęki i żuchwy lub w przypadku kości długich, takich jak piszczel. Powstaje wtedy wysięk, a okostna odwarstwia i napina się, co odczuwane jest jako silny ból.

Umów wizytę u lekarza rodzinnego

Zapalenie okostnej – przyczyny

W zależności od mechanizmu powstania i przebiegu wyróżniamy ostre i przewlekłe zapalenie okostnej. 

Ostre zapalenie okostnej zazwyczaj powstaje w wyniku:

• urazów mechanicznych – szczególnie narażone osoby z odleżynami,
• przedostania się drobnoustrojów chorobotwórczych z okolicznych ognisk zapalnych np. w przebiegu infekcji dróg moczowych, kiły lub zapalenia szpiku kostnego,
• schorzeń autoimmunologicznych takich jak białaczka, 
• w przypadku zębów – próchnicy, zapalenia miazgi, źle przeprowadzonego leczenia kanałowego.

Natomiast przewlekłe zapalenie okostnej może powstać jako skutek: 

• zatrucia fosforem,
• szkodliwego wpływu promieniowania jonizującego,
• nadmiernego wysiłku fizycznego,
• powtarzającego się ucisku,
• jako objaw osteoartropatii przerostowej, jeżeli towarzyszy mu pałeczkowatość palców.

Zapalenie okostnej – objawy

Najważniejszym objawem zapalenia okostnej jest ból, który jest tak silny, że nie da się go zlekceważyć. Pacjenci opisują go jako nagle pojawiający się, narastający, pulsujący, powodujący problem z jedzeniem i piciem. Wśród pozostałych objawów można wymienić:

• gorączkę,
• bóle głowy,
• obrzęk i opuchliznę,
• zaczerwienienie wokół chorego miejsca,
• złe samopoczucie.

Ponadto, w przypadku zapalenia okostnej zębów objawami są:

• promieniowanie bólu do oka, ucha, czoła i szyi,
• uczucie „wysadzania” zęba z zębodołu,
• nadwrażliwość zębów,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• opuchlizna policzków lub warg,
• szczękościsk.

Zapalenie okostnej – diagnostyka

Jeżeli zauważysz u siebie któryś z wymienionych wyżej objawów, nie czekaj, aż zapalenie się rozwinie, niezwłocznie udaj się do lekarza rodzinnego lub lekarza dentysty. 

Wizytę u wybranego specjalisty możesz umówić bez wychodzenia z domu na portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Diagnoza stawiana jest na podstawie badania fizykalnego i wywiadu z pacjentem, jednak zazwyczaj niezbędne jest też wykonanie badań obrazowych. Przede wszystkim wykorzystywane jest badanie rentgenowskie kości lub zębów, pomocny jest także rezonans magnetyczny, pokazujący otaczające kości tkanki miękkie.

Zapalenie okostnej – leczenie

To, jak przebiega leczenie, zależy od miejsca stanu zapalnego, stopnia jego rozwinięcia i przyczyny powstania. Zapalenie okostnej powstałe w wyniku zakażenia drobnoustrojami nie przejdzie samoistnie. Zazwyczaj stosowana jest doustna antybiotykoterapia, czasem stosuje się też formę zastrzyków bezpośrednio w zainfekowane miejsce. 

Ulgę w bólu szczególnie w przewlekłych zapaleniach przynoszą pacjentowi stosowane niesteroidowe leki przeciwzapalne. Ważne jest też stosowanie odpowiednio długiego odpoczynku, który pozwoli na regenerację okostnej.

W przypadku ostrych infekcji, gdy dojdzie do wytworzenia ropnego wysięku lub obumierania tkanek, konieczne może być leczenie chirurgiczne, w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się zapalenia na większe obszary.

Z kolei zapalenie okostnej zęba leczy się zazwyczaj dwoma metodami:

• leczeniem kanałowym, gdy korona zęba nie jest bardzo zniszczona, 
• usuwając ząb, co zapobiega ponownemu rozwojowi infekcji.

Domowe sposoby na zapalenia okostnej

W zapaleniu okostnej domowe sposoby leczenia mogą stanowić jedynie element wspierający terapię. Nie próbuj wyleczyć się sam - zazwyczaj nie da się uniknąć antybiotykoterapii w celu wyzdrowienia. Wspomagająco wypróbuj:

• stosowanie chłodzących okładów,
• masaż bolącego miejsca,
• rezygnację z wszystkich aktywności fizycznych, aby odciążyć kości.

W przypadku zapalenia okostnej zęba ból może uśmierzać stosowanie płukanek jamy ustnej ziołami o właściwościach przeciwzapalnych takich jak szałwia czy rumianek.

Zapalenie okostnej – podsumowanie

Zapalenie okostnej to wbrew pozorom bardzo poważne schorzenie, które nieleczone może doprowadzić do ropnia zęba, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy nawet sepsy. Jednak pod kontrolą lekarską, trwa od tygodnia do dwóch tygodni i możliwe jest jego całkowite wyleczenie. Co więcej, możliwe jest otrzymanie zwolnienia lekarskiego L4 na czas leczenia zapalenia okostnej.

Bibliografia:

1. Forrester DM, Kirkpatrick J. Periostitis and pseudoperiostitis. Radiology. 1976 Mar;118(3):597-601. doi: 10.1148/118.3.597. PMID: 1251008.
2. Akgül HM, Çağlayan F, Günen Yılmaz S, Derindağ G. Garre's Osteomyelitis of the Mandible Caused by Infected Tooth. Case Rep Dent. 2018 Jul 8;2018:1409539. doi: 10.1155/2018/1409539. PMID: 30073097; PMCID: PMC6057339.
3. Hasegawa M, Singh D, Yim N, Parsa FD. Recurrent Tibial Periostitis Due to Blunt Trauma. Hawaii J Health Soc Welf. 2022 Feb;81(2):38-41. PMID: 35156055; PMCID: PMC8815004.
4. Bochenek A., Reicher M.(2019), Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa.

Autor