Za co odpowiada wapń w naszym organizmie?

Wapń to pierwiastek, który ma duże znaczenie dla naszego organizmu. Jest on podstawowym budulcem kości oraz zębów. Bierze także udział w wielu procesach fizjologicznych, takich jak krzepnięcie krwi, skurcze i ruchy mięśni. Co więcej, wapń warunkuje prawidłową pracę serca czy przekazywanie impulsów nerwowych.  

Właściwy poziom wapnia we krwi regulowany jest przez parathormon, witaminę D oraz kalcytoninę. Wapń może występować w formie związanej z albuminą bądź w formie wolnej, która wykazuje aktywność biologiczną.

Umów się do lekarza rodzinnego

Kto powinien wykonać oznaczenie wapnia całkowitego we krwi?

Badanie wapnia całkowitego we krwi najczęściej zleca lekarz rodzinny lub lekarz pierwszego kontaktu w formie pakietu badań profilaktycznych, bądź specjalista monitorujący przebieg choroby.

Oznaczanie stężenia wapnia całkowitego we krwi powinno się wykonywać co dwa lata u pacjentów w wieku powyżej 50. roku życia. Takie badanie może szybko zidentyfikować u pacjentów osteoporozę i umożliwić jak najszybsze rozpoczęcie ich leczenia. Dodatkowo, badanie poziomu wapnia całkowitego we krwi często wykonuje się u pacjentów, którzy cierpią na choroby i zaburzenia związane z nieprawidłowym wzrostem, przewlekłą chorobę nerek czy ostre zapalenie trzustki. Częste złamania kości, bóle kości czy częściowe lub całkowite usunięcie tarczycy, w przebiegu różnych ziarniniaków i nowotworów są także czynnikami, które wymagają częstego wykonywania badania. 

Pamiętaj, że wizytę u dowolnego specjalisty z łatwością i bez wychodzenia z domu możesz zarezerwować za pomocą portalu LekarzeBezKolejki.pl.

Jak wykonuje się badanie wapnia całkowitego?

Oznaczenie poziomu wapnia całkowitego wykonuje się na czczo, co oznacza, że jeżeli na badanie udajemy się rano, to ostatni posiłek powinien zostać spożyty najpóźniej o godzinie 18:00 dnia poprzedniego. Materiał do badania pobierany jest z żyły.

Jakie są normy wapnia całkowitego we krwi?

Wartości referencyjne poziomu wapnia całkowitego we krwi wynoszą 2.25–2.75 mmol/l (9–11 mg/dl) lub <5 mmol/24 h (200 mg/24 h). 

Należy jednak pamiętać, że w zależności od laboratorium, metody oznaczania oraz sprzętu użytego do wykonania badania, wartości referencyjne dla wapnia całkowitego we krwi mogą się różnić. Należy więc dokładnie przeczytać otrzymany wynik i porównać go z wartościami, które zostaną podane przez laboratorium. 

Warto także pamiętać, aby przez co najmniej 12 godzin przed wykonaniem badania nie przyjmować leków lub suplementów diety zawierających wapń, ponieważ może to fałszywie zawyżyć wynik leku.

Przyczyny niedoboru i nadmiaru wapnia całkowitego we krwi

Nadmiar wapnia we krwi nazywany jest hiperkalcemią, natomiast jego niedostateczna ilość we krwi to hipokalcemia. Oba te stany mogą przynieść bardzo negatywne skutki dla naszego organizmu – nawet stan zagrożenia życia. 

W przypadku hiperkalcemii, najczęstszą przyczyną są m.in.:

• choroba nowotworowa (np. płuc, piersi, trzustki, nerki czy prostaty), 
• pierwotna nadczynność przytarczyc, 
• nadczynność tarczycy,
• choroba Addisona, 
• rodzinna hipokalciuryczna hiperkalcemia,
• sarkoidoza,
• nadmierna podaż witaminy A lub D (przedawkowanie), 
• choroby nerek, 
• dializoterapia,
• unieruchomienie,
• wzmożone zażywanie lub spożycie wapnia wraz z dwuwęglanami (pacjenci zażywający preparaty zawierające wapń lub spożywający duże ilości nabiału - zespół “milk–alkali”),
• zażywanie diuretyków tiazydowych lub teofiliny,
• długotrwałe unieruchomienie (mobilizacja wapnia z kości). 

Hipokalcemia występuje natomiast najczęściej w przebiegu m.in.:

• niedoczynności przytarczyc, 
• rzekomej niedoczynności przytarczyc (oporność na PTH),
• nadczynność nadnerczy,
• niedoboru magnezu, 
• niedoboru witaminy D lub zaburzenia jego metabolizmu,
• chorobach nerek (m.in. przewlekłej niewydolności nerek, zespołu nerczycowego),
• zaburzeń wchłaniania (np. celiakia), 
• marskości wątroby, 
• ostrego zapalenia trzustki, 
• osteoblastycznych przerzutów nowotworowych do kości, 
• w przypadku przyjmowania następujących leków: glikokortykoidów, furosemidu, leków przeciwpadaczkowych (fenytoina, fenobarbital, prymidon, karbamazepina),
• spożywania niedostatecznej ilości wapnia z pokarmami.

Jakie są objawy hiperkalcemii?

W zależności od nasilenia hiperkalcemii, objawy mogą się bardzo różnić. W przypadku łagodnej hiperkalcemii (<3.0 mmol/l) objawy najczęściej nie są zauważalne. Natomiast w przebiegu umiarkowanej, ciężkiej lub szybko narastającej hiperkalcemii najczęściej występującymi symptomami są:

• zaburzenia czynności nerek (hiperkalciuria, wielomocz, wapnica i kamica nerek),
• zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, zaparcia, brak apetytu, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, zapalenie trzustki, kamica dróg żółciowych), 
• problemy sercowo-naczyniowe (tachykardia, niemiarowość, nadciśnienie tętnicze), 
• objawy nerwowo-mięśniowe (osłabienie siły mięśniowej, osłabienie odruchów ścięgnistych, przemijające porażenie mięśni twarzy), 
• objawy mózgowe (ból głowy, zaburzenia orientacji, senność, depresja, śpiączka),
• odwodnienie. 

W przypadku znacznej hiperkalcemii, czyli tzw. przełomu hiperkalcemicznego (około >3.75 mmol/l) pojawić się mogą m.in. nudności, wymioty, ból brzucha, zaburzenia świadomości, zaburzenia rytmu serca, wielomocz oraz odwodnienie.

Jakie są objawy hipokalcemii?

Najbardziej charakterystycznym objawem hipokalcemii jest tężyczka lub równoważnik tężyczkowy. W przebiegu tężyczki pacjent może odczuwać m.in. drętwienie i symetryczne kurcze toniczne mięśni rąk (tzw. „ręka położnika”), a także przedramion i ramion, twarzy (skurcz powiek, „usta karpia”), klatki piersiowej i kończyn dolnych (ustawienie końsko-szpotawe). Drętwienie następuje z zachowaniem świadomości pacjenta.

Równoważniki tężyczki charakteryzują się np. skurczem powiek, mięśni krtani, oskrzeli (napad astmy), tętnic wieńcowych (dławica piersiowa), brzusznych (ból brzucha), obwodowych (rzekomy objaw Raynauda) lub mózgowych (napad migreny, chwilowa utrata świadomości). Dodatkowo pacjenci mogą się skarżyć na światłowstręt, a także podwójne widzenie.

Autor